انواع الکتروموتورها electromotor  (آسنکرون-یونیورسال-قطب چاکدار ) وموتور: عیب یابی و رفع عیب آن ها:

موتور ها مهمترین اجزایی هستند که در لوازم برقی گردنده بکار می روند.موتور ها انرژی الکتریکی را به انرژی مکانیکی تبدیل می کنند. الکتروموتور ها را می توان به سه دسته کلی تقسیم کرد.1-موتور های آسنکرون    2 -موتور های یونیورسال     3-موتور با قطب چاکدار

1- موتور های آسنکرون- که با برق متناوب کار می کنند از دو قسمت روتور واستاتور ساخته شده اند.با روشن شدن موتور سیم پیچ های درون شیار های استاتور یک میدان مغناطیسی دوار بوجود می آورند که این میدان برروتور که قسمت گردنده موتور ودارای محور انتقال حرکت می باشد نیز اثر گذاشته ودر آن خاصیت مغناطیسی بوجود می آید .به هر حال با بوجود آمدن قطب های مغناطیسی هم نام وغیرهم نام عمل جذب ودفع انجام شده که باعث حرکت چرخشی روتور می گردد.برای راه اندازی موتور ها از حالت سکون روش های مختلفی بکار می برند که مهمترین آن ها عبارتند از:الف- آسنکرون با راه انداز غیر خازنی (کلاجی ) در این موتور به غیر از سیم پیچی های اصلی یک سری سیم پیچ کمکی نیز قرار دارد که میدان مغناطیسی دیگری با فاصله زمانی با میدان مغناطیسی اصلی بوجود می آورد.که باعث چرخش پرقدرت تر موتور می گردد. پس از این که سرعت موتور به 75 درصد سرعت اسمی رسید کلاج که تحت تاثیر نیروی گریز از مرکز کار می کند به عنوان یک کلید عمل کرده وسیم پیچ کمکی را از مدار خارج می کند. ب - آسنکرون با راه انداز خازن موقت - این موتور ها دارای علامت اختصاری CSMمی باشند ودارای یک خازن الکترولیتی با ظرفیت حدود 200 الی 500 میکرو فاراد است که باسیم پیچ کمکی بطور سری بسته شده وهر دوی آنها باسیم پیچ اصلی موازی بسته می شوند. خازن وسیم پیچ کمکی یک اختلاف فاز ودو میدان مغناطیسی بوجود می آورد که باعث چرخش موتور می گردد. در این موتور نیز کلید گریز از مرکز سیم پیچ کمکی را از مدار خارج می کند. ج - آسنکرون با راه انداز خازن موقت وخازن دایم.(با علامت اختصاری TCM) - یکی از خازن ها پس از راه اندازی از مدار خارج شده وخازن دیگر در حالتی که با سیم پیچ کمکی سری می باشد در مدار باقی می ماند. د - آسنکرون با راه انداز خازن دایمی ( PSCM) در این موتور ها که دارای قدرت کم تری نسبت به موتور های قبلی هستند از یک خازن که با سیم پیچ کمکی سری بسته شده است استفاده شده و کلید گریز از مرکز ندارند بنابر این خازن به همراه سیم پیچ کمکی همیشه در مدار باقی است.

شناسایی سیم پیچ های اصلی وکمکی :

1- سیم پیچ های اصلی در زیر شیار ها و سیم پیچ کمکی در رو قرار دارند.

2-سطح مقطع سیم های کمکی همیشه از سیم های اصلی کمتر است.

3- سیم پیچ کمکی دارای مقاومت بیشتری (اهم بیشتر ) نسبت به سیم پیچ اصلی است وضمنا" خازن با سیم پیچ کمکی سری شده است.

عیب یابی موتور های آسنکرون - معیوب شدن موتور ها یا مربوط به قطعات برقی مثل سیم پیچ ها وخازن است یا مربوط به قطعات مکانیکی مثل بلبرینگ و بوشن ها .

عیب یابی قطعات برقی :

عیب1-موتور اصلا"روشن نشده و جریانی از مدار عبور نمی کند.

علت1 -جایی از مدار قطع است.

رفع عیب1- با آوامتر تمام مدار شامل پریز،دوشاخه ،سیم های رابط،کلیدها واتصالات در تخته کلم موتور را بر رسی وعیب مربوطه را بر طرف می نماییم.

عیب2- موتور اصلا"روشن نشده وجریانی از مدار عبور نمی کند.

علت2 -سوختن فیوز.

رفع عیب2-ابتدا علت سوختن فیوز که مربوط به اتصالی می باشد را بررسی نموده پس از آن به تعویض فیوز می پر دازیم.

عیب3-موتور پس از روشن شدن خیلی زود داغ می شود.

علت3-موتور نیم سوز است.

رفع عیب3- در هر کدام از سیم پیچ های کمکی واصلی میتواند اتصال حلقه ویا اتصال کلاف به کلاف بوجود آمده باشد.بنابر این مسیر جریان الکتریکی کوتاه شده در نتیجه میدان مغناطیسی مناسب برای گردش بوجود نمی آید وباعث داغی موتور میشود.موتور های نیم سوز جریان بیشتری نسبت به موتور های سالم مشابه خود دریافت می کنند. برای رفع عیب در صورتی که محل اتصالی مشخص باشد وبتوان به نحوی آن را عایق نمود اقدام کرده ودر غیر این صورت موتور باید دو باره سیم پیچی شود.

عیب4- موتور پس از روشن شدن خیلی زود داغ می شود.

علت4- زیاد بودن بار موتور.

رفع عیب 4- هر موتوری دارای توان مکانیکی مشخص است در صورتی که بیش از توان مربوطه از موتور نیرویی خواسته شود جریان بیشتری از سیم ها عبور می کند که با سطح مقطع وتعداد دور آن ها همخوانی ندارد وباعث گرما در موتور و آسیب دیدن آن خواهد شد .برای رفع عیب باید بار موتور را کم نموده واز کار مداوم آن خود داری کرد.

عیب5- موتور پس از روشن شدن خیلی زود داغ می شود وزیر بار می خوابد.

علت 5- عمل نکردن کلید گریز از مرکز .

رفع عیب 5 - علاوه بر جریان در یافتی توسط سیم پیچ اصلی ،سیم پیچ کمکی نیزچون  از مدار خارج نمی شود جریان دریافت می کند .برای اطمینان از صحت عمل کرد کلید گریز از مرکز باید به صدای کنتاکت آن در حالت دور گرفتن موتور وهمچنین از دور افتادن آن گوش کرد .برای رفع عیب باید کلید سرویس ویا تعویض شود.

عیب 6- با روشن کردن موتور صدای زیادی شنیده می شود ولی به گردش در نمی آید.

علت 6- خرابی کلید گریز از مرکز .

رفع عیب 6- درصورتی که کنتاکت های کلید در حالتی که موتور خاموش بوده وصل نشده باشد.درزمان شروع بکار ،سیم پیچ راه انداز در مدار قرار نگرفته وطبیعتا"موتور بگردش نمی افتد.برای رفع عیب کلید را با آوامتر امتحان ودر صورت معیوب بودن تعویض می نماییم.

عیب 7- با روشن شدن موتور صدای زیادی شنیده می شود ولی به گردش در نمی آید.

علت 7 - قطعی سیم پیچ اصلی یا کمکی .

رفع عیب 7 -به کمک آوامتر هر دو مدار را امتحان ودر صورت مشخص بودن محل پارگی ،آن را تعمیر می نماییم.

عیب 8 - با روشن شدن موتور صدای زیادی شنیده می شود ولی به گردش در نمی آید.

علت 8 - نیم سوز بودن یا سوختگی موتور .

رفع عیب 8 - موتور سریعا"داغ شده وجریان زیادی می کشد همچنین بوی سوختگی ویا دود از مشخصه های آن است.رفع عیب سیم پیچی مجدد است.

عیب 9 - با روشن کردن موتور صدای زیادی شنیده می شود ولی به گردش در نمی آید.

علت 9 - خرابی خازن.

رفع عیب 9 - خازن ها به منظور راه اندازی موتور بکار رفته اند خازن را مطابق با مطالبی که در مورد عیب یابی خازن ها گفتیم آزمایش نموده در صورت نیاز آن را تعویض می کنیم.

عیب 10 - با روشن کردن موتور فیوز عمل کرده مدار قطع می شود.

علت 10 - اتصال کوتاه در مدار اصلی موتور .

رفع عیب 10 - دوشاخه ،سیم های رابط وجعبه اتصالات موتور را بررسی کرده در صورت پیدا کردن محل اتصالی آن را مرتفع می نماییم.

عیب 11 - با روشن کردن موتور فیوز عمل کرده مدار قطع می شود.

علت 11 - سوختگی کامل موتور

رفع عیب 11 - با مشاهده استاتور وسیم پیچ های مربوطه عیب حاصل تایید گردیده وبرای رفع آن باید موتور سیم پیچی گردد.

عیب 12 - با روشن کردن موتور فیوز عمل کرده مدار قطع می شود.

علت 12 - اتصال کوتاه در خازن

رفع عیب 12 - اگر با جدا کردن خازن از مدار و به برق زدن موتور فیوز دیگر عمل نکرد عیب از خازن است وباید آن را تعویض نمود.

عیب یابی قطعات مکانیکی.

عیب 1 - محور موتور چه در حالت روشن وچه در حالت خاموشی به سختی حرکت می کند.

علت 1 -بطور کلی خرابی بلبرینگ ها ویاطاقان های دو سر محور موتور .

رفع عیب 1 - خرابی بلبرینگ ها شامل الف - ترک برداشتن حلقه های بلبرینگ،ترک بر داشتن ساچمه ها و غلطک ها .ب - بوجود آمدن حفره وشیار در سطح داخلی حلقه ها که علت آن وجود ذرات سخت بین ساچمه وحلقه می باشد.ج - گریپاژ (عدم چرخش ساچمه ها ) که ناشی از کثیفی و سخت شدن گریس بلبرینگ می باشد. د - فرسودگی وپوسیدگی - که به علت جازدن نادرست بلبرینگ ونفوذ رطوبت وعدم گریس کاری مناسب بوجود می آید. برای تشخیس عیوب گفته شده بلبرینگ را از نظر ظاهری مشاهده ولقی بین حلقه وساچمه را امتحان می کنیم . همچنین با چرخش بلبرینگ اگر صدای غیر عادی شنیده شود دلیل برخرابی آن می باشد که باید تعویض گردد.

عیب 2 - گاهی اوقات محور موتور با صدای زیادی می چرخد.

علت 2 - چرخش حلقه بیرونی بلبرینگ در جای خود.

رفع عیب 2 - جازدن نادرست بلبرینگ وعدم گریس کاری می تواند باعث لقی بلبرینگ در جای خود شود . رفع عیب-تعویض بلبرینگ در صورت معیوب بودن بوش زدن وتراش کاری جای آن یا تعویض دری موتور.

2- موتور های یونیورسال-این موتور ها که هم با جریان متناوب وهم با جریان مستقیم کار می کنند از دو قسمت اصلی تشکیل شده اند.الف:قطب ها (بالشتک ها ) ب - آرمیچر

در این موتور ها میدان مغناطیسی قطب ها بر خلاف موتور های آسنکرون دوار نیست وسیم پیچ آرمیچر که قسمت گردنده موتور است با سیم پیچ قطب ها سری بسته شده است . پس از عبور جریان از مدار فوق خطوط قوای مغناطیسی قطب ها با خطوط قوای آرمیچر عکس العمل نشان داده وباعث گردش موتور می شود .سرعت این موتور ها بالا بوده وخیلی سریع به سرعت نهایی می رسند. از این موتور ها در اکثر لوازم برقی خانگی مثل چرخ گوشت ،آب میوه گیری ،هم زن ،آسیاب و... استفاده می شود. برای برقراری ارتباط قطب ها با آرمیچر که گردان می باشد از قطعه ای بنام کلکتور استفاده می شود . کلکتور از تیغه های مسی کنار هم تشکیل شده است که به شکل استوانه روی محور قرار دارد . تیغه ازهمدیگر واز محور آرمیچر بوسیله میکا عایق شده اند وسیم پیچ های داخل شیار آرمیچر به وسیله پیچک ها به یکدیگر وصل می شوند. دو قطعه ذغال به همراه فنر پشت آن ها ارتباط قطب ها با کلکتور را میسر می سازد.

عیب یابی موتور های یونیور سال :

عیب 1 - موتور روشن نمی شود.

علت 1 - نبودن برق.

رفع عیب 1 - پریز ،دوشاخه وسیم رابط را با آوامتر آزمایش نموده ورفع عیب می کنیم.

عیب 2 - موتور روشن نمی شود.

علت 2 - کوتاه شدن ذغال ها.

رفع عیب 2 - چون ذغال ها جزیی از مدار سری موتور می باشد.با کوتاه شدن آن ها ممکن است مدار قطع گردد وموتور روشن نشود با تعویض ذغال رفع عیب می شود در صورت نبودن ذغال در اندازه مورد نظر می توان از ذغال بزرگ تر استفاده کرده وبا سوهان آن را به اندازه دلخواه در آورد.

عیب 3 - موتور روشن نمی شود.

علت 3 - خرابی فنر ذغال ها

رفع عیب 3 - به منظور درگیر بودن همیشگی ذغال با کلکتور از قطعه ای فنر در پشت ذغال استفاده می شود گاهی در اثر رطوبت ویا کار زیاد خاصیت خود را از دست داده ومدار قطع می گردد. باتعویض فنر رفع عیب می شود.

عیب 4 -موتور روشن نمی شود.

علت 4 - قطعی بالشتک ها.

رفع عیب 4 - چون مدار سری می باشد هر نوع پاره گی وقطعی در بالشتک وبا قسمت های دیگر موتور باعث عدم کار کرد آن می باشود .با آوامتر  دو سر بالشتک ها را اهم گیری می کنیم .لازم به یاد آوری است هر دو بالشتک دارای اهم مساوی می باشند . در صورت پاره گی اگر قابل ترمیم می باشد این کار انجام ودر غیر این صورت بالشتک مجددا" باید سیم پیچی گردد.

عیب 5 - قدرت موتور کم وداغ می شود.

علت 5 - نیم سوز بودن آرمیچر .

رفع عیب 5 - سه روش برای آزمایش آرمیچر بکار می رود

الف- اهم گیری از تیغه های کلکتور با استفاده از آوامتر در صورت متفاوت بودن مقاومت پیچک ها (سیم پیچ ها ) سوختن واتصالی سیم پیچ ها حتمی است.

ب - آزمایش اتصال بدنه - در صورت سوختن سیم پیچ ها عایق بندی داخل شیار ها نیز سوخته وپیچک ها به بدنه متصل می شود. برای این آزمایش می توان از لامپ سری استفاده کرده  وکلیه تیغه های کلکتور را مورد آزمایش قرار داد.

ج - آزمایش با دستگاه تستر آرمیچر (گرولر) این دستگاه تشکیل شده از یک سیم پیچ با هسته آهنی  H شکل که یک طرف آن طوری مورب بریده شده تا آرمیچر داخل آن قرار گیرد . پس از برقراری برق دستگاه و قرار دادن آرمیچر روی آن یک تیغه اره روی شیار های بالایی آن می گذاریم در صورتی که اتصال بدنه داشته باشد هسته مغناطیسی شده وتیغه به لرزش در می آید. وبا چرخاندن آرمیچر می توان تمامی سیم پیچ ها را امتحان کرد.

3 - موتور با قطب چاکدار-این موتور که با برق متناوب تکفاز کار می کند با قدرت های 100/1 تا20/1  اسب بخار ساخته میشود. موارد استفاده آن کولر آبی ،دمنده ها ،باد زن ها و واتر پمپ کولر می باشد. قسمت های اصلی آن شامل بدنه واستاتور ،روتور وسپر ها (دری ها ) است . قطب های آن مثل موتور یونیورسال وروتور آن شبیه موتور آسنکرون می باشد برای گردش محور روتور از بلبرینگ ساچمه ای ویا بوش استفاده می شود قطب های برجسته آن شامل شیاری است که یک دور سیم مسی درون آن قرار دارد وبه اسم پیچک اتصال کوتاه نامیده می شود که به منظور راه انداز موتور می باشد سیم پیچ های اصلی با پیچک های اتصال کوتاه سری بسته شده وبا برقراری جریان ،یک اختلاف میدان مغناطیسی بوجود می آید که باعث بوجود آمدن دو گشتاور لازم برای به چرخش در آمدن روتور می شود.

 دانشمندی بنام

 توماس آلوا ادیسون در روز یازدهم فوریه سال 1847 در شهر میلان در ایالت اوهایوى آمریکا به دنیا آمد. بحق مى توان گفت که ادیسون یکى از آن افرادى بود که از اقشار پائین اجتماع منشاء گرفت و بعدها به شهرت و ثروت فراوان رسید (توماس ادیسون در آمریکا تحت عنوان «از ظرف شویى به میلیونرى رسیدن» نامیده مى شود). توماس ادیسون بدون شک امروزه یکى از قهرمانان ملى آمریکا به شمار مى آید. 

در مورد ادیسون نقل قول ها و داستان هاى بسیارى وجود دارد که نمى توان به دقت گفت کدامیک واقعیت دارند. به همین دلیل هنوز هم در صحت برخى از موارد شک و تردید وجود دارد. براى مثال هنوز هم مشخص نیست که آیا علت سنگینى گوش ادیسون سانحه اى در حین انجام آزمایش هایش با مواد شیمیائى بوده یا بر اثر یک بیمارى بروز کرده است. مسلم این است که ادیسون این نقص شنوایى خویش را با میل تمام و اغلب به سود خود به کار مى گرفت. 

ادیسون در کل زندگى خود تنها چند ماهى به مدرسه رفت. اسناد موجود موید آن است که او در خانه و توسط والدینش آموزش دید. زمانى که ادیسون 7 ساله بود خانواده اش به میشیگان نقل مکان کرد. 4 سال بعد، توماس به عنوان پسر بچه فروشنده روزنامه و شیرینى، در قطار بین «پورت هورون» و «دیترویت» مشغول به کار شد. از قرار معلوم این شغل وقت چندانى از وى نمى گرفت و او مى توانست به اندازه کافى به کارهاى دیگر مشغول شود. او در سال 1862 هفته نامه خود به نام «هرالد هفتگى» را منتشر ساخت. علاوه براین، ادیسون یک دوره کارآموزى به عنوان تلگرافیست را گذراند و طى سال هاى 1863 تا 1868 در همین رشته به کار خود ادامه داد. 

ادیسون نخستین اختراع خود را که یک دستگاه شمارش برگه هاى راى بود، در سال 1868 به ثبت رساند. اما این دستگاه، در کنگره آمریکا مورد استفاده قرار نگرفت چرا که این هراس وجود داشت که بتوان در کار آن تقلب کرد. یک سال بعد، او در نیویورک مدیر کمپانى «استاک اند گولد» شد، شرکتى را به اسم خود تاسیس کرد و از این زمان به سرعت در کارهایش ترقى کرد. 

توماس ادیسون در سال 1871 با خانم «مرى استیل ول» (M .Stillwell) ازدواج کرد و در همین سال هم نخستین ماشین تحریر قابل استفاده را اختراع کرد. در این دوره او در یک آزمایشگاه در نیوجرسى کار مى کرد. در تاریخ هجدهم ژوئیه سال 1877 ادیسون فونوگراف یا دستگاه ثبت صدا را اختراع کرد و نخستین انسانى بود که صداى ثبت شده خود را شنید. 

در سال 1879 لامپ اختراعى او که از یک رشته ذغالین ساخته شده بود بیش از 40 ساعت درخشید. علاوه بر این ادیسون کار دستگاه تلفن را به وسیله یک میکروفون حاوى ذرات ذغال بهبود بخشید. در سال 1880 در «منلوپارک»، نخستین کارخانه لامپ سازى، شروع به کار کرده و در کنار این کار به اختراعات دیگر خود از جمله، فیوز الکتریکى، دستگاه هاى اندازه گیرى، تکامل دیناموهاى ماشین هاى بخار پرداخت. در سال،1883 اثر ادیسون که بعدها به اختراع رشته هاى درخشان و لامپ هاى الکتریکى منجر شد، رسماً به نام او ثبت شد.تا سال 1890 ادیسون کار فونوگراف را بهبود بخشید و شرکت ادیسون جنرال الکتریک را تاسیس کرد. برخلاف شایعات موجود ادیسون مخترع صندلى الکتریکى نبود. این صندلى توسط یکى از همکاران او به نام «هارولد پى براون» اختراع شد. 

در سال 1891 ادیسون دستگاه «سینماتوگراف» یکى از مراحل ابتدایى تکامل دوربین فیلمبردارى را اختراع کرد. باید متذکر شویم که اختراعات ادیسون که فهرست آن پایانى ندارد، از جمله تلفن، تلگراف، میکروفون و لامپ الکتریکى در واقع تنها بهبود و تکامل کار دستگاه هاى اختراع شده پیشین بودند. 

اما در وصف شخصیت ادیسون نیز باید اذعان کرد که او انسانى بسیار سخت کوش بود. ادیسون نه تنها یک پژوهشگر توانا بود، بلکه هنر او بیشتر در حیطه عرضه و فروش زیرکانه تولیدات جلوه گر مى شدند و متاسفانه در رقابت با دیگر شرکت هاى تولید و فروش اجناس مشابه، از هیچ تلاشى فروگذار نمى کرد. دعواهاى قضایى او در برابر شرکت هاى دیگر رقمى اعجاب برانگیز دارند.

 ترانزیستور چگونه کار می کند؟

 در این قسمت راجع به گونه های ساده اولین ترانزیستورها که از سه لایه نیمه هادی تشکیل شده اند صحبت خواهیم کرد.

بصورت استاندارد دو نوع ترانزیستور بصورت PNP و NPN داریم. انتخاب نامه آنها به نحوه کنار هم قرار گرفتن لایه های نیمه هادی و پلاریته آنها بستگی دارد. هر چند در اوایل ساخت این وسیله الکترونیکی و جایگزینی آن با لامپهای خلاء، ترانزستورها اغلب از جنس ژرمانیم و بصورت PNP ساخته می شدند اما محدودیت های ساخت و فن آوری از یکطرف و تفاوت بهره دریافتی از طرف دیگر، سازندگان را مجبور کرد که بعدها بیشتر از نیمه هادیی از جنس سیلیکون و با پلاریته NPN برای ساخت ترانزیستور استفاده کنند. تفاوت خاصی در عملکرد این دو نمونه وجود ندارد و این بدان معنی نیست که ترانزیستور ژرمانیم با پلاریته NPN یا سیلیکون با پلاریته PNP وجود ندارد. 

 

نمای واقعی تری از پیوندها در یک ترانزیستورکه تفاوت کلکتور و امیتر را بوضوح نشان می دهد.

برای هریک از لایه های نیمه هادی که در یک ترانزیستور وجود دارد یک پایه در نظر گرفته شده است که ارتباط مدار بیرونی را به نیمه هادی ها میسر می سازد. این پایه ها به نامهای Base (پایه) ، Collector (جمع کننده) و Emitter (منتشر کننده) مشخص می شوند. اگر به ساختار لایه ای یک ترانزیستور دقت کنیم بنظر تفاوت خاصی میان Collector و Emitter دیده نمی شود اما واقعیت اینگونه نیست. چرا که ضخامت و بزرگی لایه Collector به مراتب از Emitter بزرگتر است و این عملا" باعث می شود که این دو لایه با وجود تشابه پلاریته ای که دارند با یکدیگر تفاوت داشته باشند. با وجود این معمولا" در شکل ها برای سهولت این دو لایه را بصورت یکسان در نظر میگیردند.

بدون آنکه در این مطلب قصد بررسی دقیق نحوه کار یک ترانزیستور را داشته باشیم، قصد داریم ساده ترین مداری که می توان با یک ترانزیستور تهیه کرد را به شما معرفی کرده و کاربرد آنرا برای شما شرح دهیم. به شکل زیر نگاه کنید. 

 
مدار ساده (مدار امیتر مشترک) برای آشنایی با طرز کار یک ترانزیستور

بطور جداگانه بین E و C و همچنین بین E و B منابع تغذیه ای قرار داده ایم. مقاومت ها یی که در مسیر هریک از این منابع ولتاژ قرار دادیم صرفا" برای محدود کردن جریان بوده و نه چیز دیگر. چرا که در صورت نبود آنها، پیوندها بر اثر کشیده شدن جریان زیاد خواهند سوخت.

طرز کار ترانزیستور به اینصورت است، چنانچه پیوند BE را بصورت مستقیم بایاس (Bias به معنی اعمال ولتاژ و تحریک است) کنیم بطوری که این پیوند PN روشن شود (برای اینکار کافی است که به این پیوند حدود 0.6 تا 0.7 ولت با توجه به نوع ترانزیستور ولتاژ اعمال شود)، در آنصورت از مدار بسته شده میان E و C می توان جریان بسیار بالایی کشید. اگر به شکل دوم دقت کنید بوضوح خواهید فهمید که این عمل چگونه امکان پذیر است. در حالت عادی میان E و C هیچ مدار بازی وجود ندارد اما به محض آنکه شما پیوند BE را با پلاریته موافق بایاس کنید، با توجه به آنچه قبلا" راجع به یک پیوند PN توضیح دادیم، این پیوند تقریبا" بصورت اتصال کوتاه عمل می کند و شما عملا" خواهید توانست از پایه های E و C جریان قابل ملاحظه ای بکشید. (در واقع در اینحالت می توان فرض کرد که در شکل دوم عملا" لایه PN مربوط به BE از بین می رود و بین EC یک اتصال کوتاه رخ می دهد.) 

بنابراین مشاهده می کنید که با برقراری یک جریان کوچک I_b شما می توانید یک جریان بزرگ I_c را داشته باشید. این مدار اساس سوئیچ های الکترونیک در مدارهای الکترونیکی است. بعنوان مثال شما می توانید در مدار کلکتور یک رله قرار دهید که با جریان مثلا" چند آمپری کار می کند و در عوض با اعمال یک جریان بسیار ضعیف در حد میلی آمپر - حتی کمتر - در مدار بیس که ممکن است از طریق یک مدار دیجیتال تهیه شود، به رله فرمان روشن یا خاموش شدن بدهید.

 ساختمان وطرز کار وکنترول دور موتور القایی

ساختمان موتور القایی

 استاتور موتورهای القایی همان ساختار فیزیکی ماشین های سنکرون را دارد ، ولی ساختار روتورشان متفاوت است .

این استاتور ظاهر استاتور ماشین های سنکرون را دارد ( و واقعاً هم همان است)  دو نوع مختلف روتور موتور القایی وجود دارد که می تواند داخل استاتور قرار گیرد .  یک نوع روتور قفس سنجابی یا تنها روتور قفسی نام دارد و دیگری روتور سیم پیچی شده نامیده می شود . روتورقفس سنجابی از یک سری میلة هادی تشکیل می شود که در شیارهای سطح روتور قرار دارند و در دو طرف با حلقه های اتصال کوتاه کننده به هم متصل شده اند . این طرح به این دلیل روتور قفس سنجابی نامیده می شود که مجموعه میله های هادی شبیه چرخهایی هستند که سنجابها روی آن می دوند .

نوع دیگر روتور ، روتور سیم پیچی شده است . روتور سیم پیچی شده مجموعه کاملی از سیم پیچهای سه فاز دارد ، که مثل تصویر آینه ای سیم پیچهای استاتور بر روتور هستند سیم پیچهای سه فاز روتور معمولاً اتصال ستاره (Y) دارند و انتهای سه سیم روتور به حلقه های لغزان محور روتور متصل اند . سیم پیچهای روتور توسط جاروبکهای سوار بر حلقه های لغزان اتصال کوتاه می شوند . بنابراین جریانهای روتور موتورهای القایی با روتور سیم پیچی شده از طریق جاروبکهای استاتور قابل دسترسی اند ، و از همین جا می توان این جریانها را اندازه گرفت و مقاومت های اضافی در مدار روتور گذاشت . می توان از این خصوصیت استفاده کرد و مشخصة گشتاور – سرعت موتور را تغییر داد.

مفاهیم اساسی موتورالقایی :

 طرز کار موتور القایی در اصل شبیه سیم پیچهای میراکننده موتورهای سنکرون است . اکنون اساس کار را مرور و چند اصطلاح مهم موتور القایی را تعریف می کنیم .

ایجاد گشتاور القایی در یک موتورالقایی

یک مجموع ولتاژ سه فاز به استاتور اعمال شده است و یک مجموعه جریان سه فاز از آن می گذرد . این جریانها یک میدان مغناطیسی ایجاد می کنند که در جهت ساعتگرد می چرخد . سرعت چرخش میدان مغناطیسی عبارت است از :

که در آن  فرکانس بر حسب هرتز و p تعداد قطب های ماشین است . این میدان مغناطیسی دوار  از میله های روتور می گذرد و ولتاژی در آنها القا می کند . ولتاژ القا شده در هر میله روتور از معادله زیر بدست می آید

که در آن

V= سرعت میله ها نسبت به میدان مغناطیسی

B = چگالی شار مغناطیسی استاتور

  = I طول میله روتور

تاریخچۀ طراحی موتورهای القایی :

ایده های پایه ای موتور القایی در اواخر دهه 1880 توسط نیکولا تسلا پی ریزی شد ، او در سال 1888 این ایده ها را به ثبت رساند . در آن زمان او مقاله ای در انستیتو آمریکایی مهندسین برق ( AIEE ، که فعلاً IEEE شده است ) ارائه داد و در آن اصول اساسی موتور القایی سیم پیچی شده را به همراه ایده های مربوط به دو موتور acمهم دیگر – موتور سنکرون و موتور رلوکتانسی – مطرح کرد .

گر چه ایدة اساسی موتور القایی در 1888 تشریح شد ، ولی چنین موتوری به شکل امروزی ساخته نشد ، ابتدا یک دورة پیشرفتهای سریع وجود داشت و به دنبال آن یک رشته بهبودهای تدریجی که تا امروز ادامه یافته است.

موتور القایی در بین سالهای 1888 تا 1895 شکل مدرن خود را پیدا کرد . در این مدت از منابع تغذیه دو فاز و سه فاز برای ایجاد میدان مغناطیسی دوار در موتور استفاده می شد ، پیچکهای استاتور توزیع شده به وجود آمد و روتور قفس سنجابی معرفی شد . در 1896 موتور القایی سه فاز کامل و عملی به صورت تجاری در دسترس قرار گرفت .

از آن سال تا اوائل دهة 1970 کیفیت فولادها ، روشهای ریخته گری ، عایق سازی و جنبه های ساختمانی مورد استفاده در موتورهای القایی مرتب رو به بهبود داشت . این روند به ساخت موتورهای کوچکتر ( به ازاء توان مشخص ) انجامید و صرفه جویی عمده ای در هزینه های ساخت را میسر کرد . در واقع یک موتور hp -100 امروزی از لحاظ اندازه فیزیکی با یک موتور hp -5/7 سال 1897 برابرست . این پیشرفت به خوبی در موتورهای القایی hp -15 نمایان است. ولی این بهبودها در طراحی موتور القایی لزوماً به بهبود بازدة کاری موتور منجر نشد. کوشش اصلی طراحی متوجة کاهش هزینة مواد مصرفی بود ، نه در جهت افزایش بازده . دلیل این جهت گیری ارزانی فوق العادة نیروی برق بود که باعث می شد معیار اصلی خریدار موتور ، قیمت آن باشد . از وقتی که افزایش چشمگیر قیمت نفت در سال 1973 شروع شد ، هزینه های کاری ماشینها مهمتر و مهمتر شدند و هزینة اولیة خرید و نصب از آن اهمیت سابق افتاد . در نتیجه این روند تاکید بر روی بازدة موتور قرار گرفت ، هم از لحاظ طراح و هم از لحاظ مصرف کننده نهایی .

امروزه موتورهای القایی پر بازده تقریباً توسط تمام سازندگان عمده ساخته می شوند ، و این موتورها روز به روز سهم بیشتری از بازار موتورهای القایی را به خود اختصاص می دهند . برای ساختن موتورهای القایی پر بازده ، در مقایسه با طرحهای سنتی موتورهای القایی ، روشهای خاصی به کار برده می شود . از این روشها می توان اینها را نام برد :

1-   در سیم پیچی استاتور مس بیشتری به کار می رود تا تلفات مس کاهش یابد .

2-  طول هستة روتور و استاتور افزایش یافته است تا چگالی شار مغناطیسی در فاصلة هوایی ماشین کاهش یابد . به این ترتیب اشباع مغناطیسی کاهش یافته ، تلفات هسته کمتر می شود .

3-  در استاتور ماشین فولادی بیشتری به کار می رود ، به این ترتیب انتقال حرارت بیشتری صورت گرفته ، درجه حرارت حالت کار موتور کاهش می یابد . طراحی پنکة روتور تغییر کرده است ، تا تلفات بادخوری کاهش یابد .

4-   فولاد به کار رفته در استاتور یک فولاد الکتریکی با کیفیت بالاست که تلفات هیستریزیس کمی دارد .

5-  فولادهای به کار رفته در استاتور نازکترند ( یعنی لایه ها به هم خیلی نزدیک اند ) ، و مقاومت ویژة خیلی بزرگی دارند . هر دوی اینها باعث کاهش تلفات جریانهای گردابی موتور می شود .

6-  روتور به دقت تراشکاری می شود تا فاصلة هوایی یکنواختی به وجود آمده ، تلفات پراکنده در موتور کاهش یابد .

راه اندازی موتورهای القایی:

مشکلاتی که در راه اندازی موتورهای سنکرون وجود دارد ، در موتورهای القایی وجود ندارد . در بسیاری موارد می توان تنها با اتصال موتور به خطوط برق ، آن را راه اندازی کرد . ولی گاهی دلایل خوبی برای پرهیز از چنین کاری وجود دارد . مثلاً جریان راه اندازی لازم ممکن است ، آنقدر بزرگ باشد که ولتاژ سیستم قدرت به شدت افت کند و چنین واقعه ای قابل قبول نباشد ، بنابراین با اتصال مستقیم به خط موتور را نتوان راه اندازی کرد . در موتورهای القایی سیم پیچی شده با گذاشتن مقاومت اضافی در مدار روتور می توان راه اندازی را با جریانهای کوچک آغاز کرد . این مقاومت اضافی علاوه بر اینکه باعث افزایش گشتاور    راه اندازی می شود ، جریان راه اندازی را نیز پایین می آورد . برای موتورهای القایی قفس سنجابی جریان راه اندازی می تواند بسته به توان نامی موتور و مقاومت مؤثر روتور در شرایط راه اندازی بسیار متفاوت باشد . برای اینکه بتوانیم جریان روتور در شرایط راه اندازی را برآورد کنیم ، بر روی پلاک تمام موتورهای قفس سنجابی جدید یک کُد راه اندازی حک می شود ( این کُد را نباید با کلاس طراحی موتور اشتباه کرد ) . این کُد ، برای جریانی که موتور می تواند در شرایط راه اندازی بکشد ، حدودی تعیین می کند

کنترل سرعت موتورهای القایی :

تا قبل از دوران کنترل کننده های حالت – جامد امروزی موتورهای القایی در حالت کلی ماشینهای خوبی برای کاربردهایی که سرعت باید در گسترة وسیعی کنترل می شد نبودند . گسترة عادی کار یک موتور القایی ( طرحهای کلاس A ، B و C ) به لغزش کمتر از 5 درصد محدودست ، و تغییر سرعت در این گستره با بار روی محور موتور کم و بیش به طور خطی متناسب است . حتی اگر بتوان لغزش را بزرگتر کرد ، بازدة موتور بسیار کم می شود زیرا تلفات مس روتور با لغزش نسبت مستقیم دارد ( به یاد دارید که 

در واقع برای کنترل سرعت موتور القایی تنها دو روش وجود دارد . یک روش تغییر سرعت سنکرون ، یعنی سرعت میدانهای مغناطیسی روتور و استاتورست ، زیرا سرعت روتور همیشه می ماند . روش دیگر تغییر لغزش موتور برای یک بار معین است . در زیر هر یک از این دو روش را با تفضیل بیشتری بررسی می کنیم .

سرعت سنکرون یک موتور القایی عبارت است از

پس تنها راههای تغییر سرعت سنکرون ماشین عبارت اند از (1) تغییر فرکانس الکتریکی و (2) تغییر تعداد قطبهای ماشین . کنترل لغزش را می توان با تغییر مقاومت روتور یا ولتاژ پایانه ای موتور انجام داد . در زیر هر یک از این روشها را بررسی می کنیم .

کنترل سرعت موتور القایی با تغییر قطب

برای تغییر تعداد قطبهای یک موتور القایی سه روش اصلی وجود دارد :

1-   روش قطبهای تالی

2-   سیم پیچ های استاتور چندگانه

3-   مدولاسیون دامنه قطب

مدل معادل موتور القایی:

موتور القایی یر اساس القای ولتاژ و جریان در مدار روتور از مدار استاتور (عمل ترانسفورماتوری ) کار می کند . چون القای ولتاژ و جریان در مدار روتور یک موتور القایی اساساً یک عمل ترانسفورماتوری است ، مدار معادل موتور القایی به مدار معادل ترانسفورماتور بسیار شبیه است . موتور القایی را ماشین با تحرک یگانه می خوانند ( در مقابل ماشین سنکرون که با تحریک دوگانه است)  ، زیرا تنها به مدار استاتور توان داده می شود . چون موتور القایی مدار میدان مستقل ندارد ، در مدل آن یک منبع ولتاژ داخلی ، شبیه ولتاژ  موجود در ماشین سنکرون ، وجود ندارد .

توان و گشتاور در موتور القایی

چون موتورهای القایی ماشینهای با تحریک یگانه هستند ، روابط توان و گشتاور آنها با روابط توان و گشتاور در ماشینهای سنکرون بررسی شده در قبل بسیار تفاوت دارد . در این بخش روابط توان و گشتاور در موتورهای القایی را بررسی می کنیم .

تلفات و نمودار عبور توان

موتور القایی را می توان به صورت یک ترانسفورماتور دوار توصیف کرد . ورودی آن یک سیستم سه فاز از ولتاژها و جریان هاست . در ترانسفورماتور معمولی خروجی توان الکتریکی گرفته شده از سیم پیچی ثانویه است . سیم پیچی های ثانویه ( روتور ) در موتور القایی اتصال کوتاه شده اند ، بنابراین در یک موتور القایی معمولی خروجی الکتریکی نداریم . خروجی مکانیکی است . توان ورودی یک موتور القایی  به شکل ولتاژها و جریان های سه فازست . اولین تلفی که در ماشین داریم تلفات  سیم پیچهای استاتورست این را تلفات مس می نامند ) . بخشی از توان به خاطر هیسترزیس و تلفات جریانهای گردابی در استاتور مصرف می شود ( هسته p ) . توانی که اکنون باقی می ماند از طریق فاصلة هوایی       بین استاتور و روتور به روتور منتقل می شود . این توان را توان فاصلة هوایی ماشین می نامند . پس از انتقال توان به روتور بخشی از آن به صورت تلفات  ( تلفات مس روتور  ) از دست می رود.  بقیة توان از شکا الکتریکی به شکل مکانیکی تبدیل می شود (  سرانجام باید تلف های اصطکاکی و باد خوری و پراکنده  را کم کنیم توان باقیمانده توان خروجی موتور  است . به خاطر طبیعت تلفات هسته اینکه آن را در کجای نمودار نشان دهیم تا حدی اختیاری است . بخشی از تلفات هستة موتور القایی از استاتور و بخشی از آن از روتور ناشی می شود . چون موتور القایی معمولاً با سرعتی نزدیک سرعت سنکرون کار می کند ، حرکت نسبی میدان مغناطیسی بر روی سطح روتور کند است و تلفات هستة روتور در مقابل تلفات هستة استاتور بسیار ناچیزست . چون اکثر تلفات هسته از مدار استاتور ناشی می شود ، تمام تلفات هسته را در آن نقطة نمودار متمرکز کرده ایم . این تلفات در مدار معادل موتور القایی با مقاومت     ( یا رسانی  ) نشان داده می شود . اگر تلفات هسته با یک عدد بیان شده باشد  ( X وات ) نه با یک عنصر مداری ، آن را با تلفات مکانیکی ادغام کرده و در نقطه ای از نمودار که مربوط به تلفات مکانیکی است نشان   می دهیم .

هر چه سرعت یک موتور القایی بیشتر باشد ، تلفات اصطکاکی ، باد خوری و پراکنده نیز بیشتر می شود . بنابراین این سه تلف را گاهی در هم ادغام کرده ، آنها را تلفات چرخشی می نامند . غالباً کل تلفات چرخشی موتور را ثابت در نظر می گیرند ، زیرا اجزاء این تلفات وقتی که سرعت تغییر می کند در جهت های مخالف هم تغییر می کنند .

مدارهای راه اندازی موتورهای القایی:

طرز کار این مدار بسیار ساده است. وقتی دکمه شروع فشرده می شود. پیچک رله ( یا کنتاکتور) M فعال می شود و باعث می شود کنتاکتهای ذاتاً باز M1 ,M2 ,M3 بسته شوند. بابسته شدن این کنتاکها توان به موتور القایی اعمال شده ؛ موتور شروع به کار می کند. کنتاکت M4 نیز بسته شده شده و دکمۀ شروع را اتصال کوتاه می کند و اجازه می دهد که اپراتور دست خود را از روی آن بردارد. بدون اینکه جریان رلۀ M قطع شود. با فشرده شدن دکمۀ توقف توان رلۀ M قطع می شود، کنتاکت Mباز شده و موتور متوقف می شود.

 در این مدار راه اندازی چند جنبۀ حفاظتی در نظر گرفته شده است:

1-   حفاظت در مقابل اتصال کوتاه

2-   حفاظت در مقابل اضافه بار

3-   حفاظت در مقابل کمی ولتاژ

حفاظت در مقابل اتصال کوتاه

موتور توسط فیوزهای F1 ،F2 ،F3  تأمین می شود.اگر داخل موتور اتصال کوتاهی ایجاد شود و جریانی بسیار بزرگتراز جریان نامی بگذرد، این فیوزها می سوزند و موتور را از منبع تغذیه جدا می کنند و به این ترتیب نمی گذارند که موتور بسوزد. ولی این فیوزها نباید در هنگام راه اندازی عادی موتور بسوزند. بنابراین باید طوری انتخاب شوند که بتوانند جریانهای تا چند برابر جریان بار کامل را تحمل کنند. پس اتصال هایی که مقاومت زیاد دارند و یا بارهای موتور که بیشتر از حد معمول هستند نباید موجب سوختن فیوز شوند.

 حفاطت در مقابل اضافه بار

توسط وسیله ای که در شکل با OL مشخص شده تأمین می شود. این وسیلۀ محافظت در مقابل اضافه بار از دو بخش تشکیل شده است. عنصر گرمکن رله اضافه بار وکنتاکتهای آن تحت شرایط عادی کار کنتاکتهتی رله اضافه بار بسته اند. ولی اگر دمای عناصر گرمکن خیلی زیاد شود کنتاکتهای OL باز شده، جریان رلۀ M قطع می شود واین به نوبۀ خود کنتاکتهای ذاتاً بازM را باز کرده، موتور را از خطوط تغذیه جدا می کند. وقتی یک موتور القایی اضافه بار پیدا می کند، گرمای ناشی از جریانهای بزرگی که از آن می گذرد نهایتاً باعث آسیب دیدن آن می شود. ولی این صدمه آنی نیست و زمان می برد و جریان های بزرگ کوتاه مدت( مثل جریان راه اندازی) معمولاً آسیبی به موتور نمی رساند. جریانهای بزرگ در صورتی که ادامه یابند باعث صدمه دیدن موتور می شوند. عناصر گرمکن رله اضافه بار نیز برای اینکه عمل کنند باید گرم شوند. بنابراین یک جریان بزرگ آنی، مثلاً در حین     راه اندازی ، نمی تواند بر کار آنها تأثیر داشته باشد، ولی اگر جریان بزرگ تداوم یابد آنها عمل کرده ، قبل از آسیب دیدن موتور آن را از خطوط تغذیه جدا می کنند.

حفاظت در مقابل کمی ولتاژ:

نیز توسط کنترل کننده تأمین می شود به شکل توجه کنید و ببینید که توان رلۀ Mمستقیماً از خطوط متصل به موتور گرفته می شود. اگر ولتاژ اعمال شده به موتور افت شدیدی داشته باشد ولتاژ اعمال شده به رله هم افت می کند و رله از کار می افتد. کنتاکت های M  باز شده توان را از پایۀ موتور جدا می کنند.

شکل 4 یک راه انداز موتور القایی را نشان می دهد که در آن برای کاهش جریان راه اندازی از مقاومت استفاده شده است. این مدار شبیه مدار قبلی است، ولی برای کنترل خروج مقاومت های راه اندازی از مدار عناصر دیگری به آن افزده شده است. رله های 1TD ، 2TD ،3TD، شکل4رله های معروف به رله تأخیر زمانی هستند ، یعنی وقتی تحریک می شوند مدت زمان زاز پیش تنظیم شده ای می گذرد و سپس کنتاکتهای آنها تغییر حالت می دهند. وقتی دکمۀ شروع این مدار فشرده می شود ، رله M تحریک شده و مثل قبل خطوط تغذیه به موتور وصل می شوند. چون کنتاکتهای1TD ،2TD، 3TD همگی بازند کل مقاومت راه انداز بار موتور سری است و جریان راه اندازی کم میشود.

با بسته شدن کنتاکتهای رله M ، رلۀ 1TD نیز فعّال می شود. ولی کنتاکهای1TDپس ازیک تاخیر زمانی مشخص بسته می شوند.طی این زمان موتورکمی سرعت گرفته وجریان راه اندازی را از مدار خارج می کنند و در همین حال رله 2TD را به کارمی اندازند.پس از یک تاخیر دیگرکنتاکهای 2TD بسته شده و بخش دوم مقاومت رااز مدار خارج می کنند و رله 3TD را نیز به کار می اندازند.سرانجام کنتاکهای3TD  بسته شده و کل مقاومت راهانداز از مدار خارج می شود. با انتخاب مناسب مقادیر مقاومت ها و تأخیر های زمانی می توان مدار را طوری طراحی کرد که اجازه ندهد جریان راه اندازی موتور از حد خطر آفرینی تجاوز کند، و در عین حال جریان کافی برای شتاب گرفتن سریع موتور و رسیدن به سرعت عادی را تأمین کند.

روش راه اندازی موتورهای القایی سه فاز:

    دو  روش برای راه اندازی اینگونه موتورها وجود دارد.

1- وصل مستقیم موتور به شبکه ( منبع تغذیه)

 ساختمان :
استاتور موتورهای سنکرون از نظر ساختمان دقیقاً مشابه استاتور موتورهای القایی است سیم پیچهای سه فاز آن در داخل شیارهای هسته آهنی استاتور تعبیه شده که وظیفه آنها ایجاد میدان دوار در هسته استاتور است.
روتور این موتور به صورت یکپارچه یا از ورقهای مغناطیسی ساخته می شود و بر روی آن یک سیم پیچی جریان مستقیم به نام سیم پیچ تحریک نصب می شود.


جریان تغذیه سیم پیچی تحریک روتور، از طریق دو حلقه که بر روی محور روتور نصب شده به وسیله جاروبکها تأمین می شود و روتور این موتورها عملا بصورت یک مغناطیس الکتریکی (چرخ قطب) رفتار می کند که تعداد قطبهای روتور به اندازه قطبهای سیم پیچی استاتور خواهد بود.
طرز کار:
هنگام وصل استاتور به شبکه سه فاز ، یک میدان دوار که سرعت آن متناسب با فرکانس شبکه و تعداد قطبهای استاتور است در آن بوجود می آید و سطح روتور را جاروب می کند.
قطبهای روتور از طریق قطبهای غیر همنام استاتور جذب و لحظه ای بعد مجدداً این قطبها به وسیله قطبهای همنام استاتور دفع خواهند شد. پس میانگین گشتاور صفر و روتور حرکت نمی کند قطبهای روتور به دلیل سنگینی و اینرسی موجود در آن نمی توانند به سرعت همراه میدان دوار استاتور بچرخند. پس باید با یک وسیله کمکی (راه انداز) ابتدا سرعت روتور را به نزدیکی سرعت میدان دوار استاتور رساند تا روتور بتواند همراه میدان دوار چرخش کند.
سؤال: گشتاور راه اندازی این موتورها چقدر است؟
روشهای راه اندازی موتورهای سنکرون:
برای راه اندازی موتورهای سنکرون سه روش اساسی می توان به کار برد.
۱-کاهش سرعت میدان مغناطیسی استاتور: تا حدی که روتور بتواند طی نیم سیکل چرخش میدان مغناطیسی شتاب بگیرد و با آن قفل شود . این کار را می توان با کاهش فرکانس منبع تغذیه انجام داد.
۲- استفاده از یک گرداننده اولیه: که سرعت موتور را تا حد سرعت سنکرون بالا میبرد و با طی مراحل موازی کردن , ماشین مثل ژنراتور روی خط آورده شود. پس از این مراحل خاموش کردن با جدا کردن گرداننده اولیه ماشین سنکرون را تبدیل به موتور خواهد کرد.
۳- استفاده از سیم پیچ های میرا کننده که در انتهای قطبین روتور نصب می شود.
در موتورهای سنکرون سرعت حرکت روتور در هر حال برابر با سرعت میدان دوار استاتور خواهد بود و افزایش بار فقط عقب ماندگی روتور نسبت به میدان را موجب می شود.
اختلاف فاز این دو میدان Bs وBR همان زاویه گشتاور است که از۰ تا۹۰ درجه تغییر می کند. البته اگر افزایش بار بیش حد باشد. موتور از حالت سنکرونیزم خارج خواهد شد که اصطلاحا آن را ناپایدار می نامیم ضمنا هنگام کار با سرعت سنکرون با تغییرات جریان تحریک امتداد جریان آرمیچر و ضریب قدرت ماشین از حالت پس فازی به اهمی و پیش فازی قابل کنترل خواهد بود که از این خاصیت جهت اصلاح ضریب قدرت شبکه استفاده می شود که به موتورهای سنکرون پر تحریک (کاردر حالت پیش فازی) خازن های سنکرون نیز گفته می شود . (موتورهای سنکرون در حالت کار پیش فازی کم تحریک هستند.) مدار معادل تکفاز موتور سنکرون بصورت زیر می باشد
مزایای موتور سنکرون:
۱- این موتور دارای ضریب قدرت مناسب و قابل تنظیم است.
۲- بازده عالی دارد.
۳- در مقابل نوسان ولتاژ حساسیت ندارد.
۴- امکان بکار بردن آن به طور مستقیم با ولتاژ زیاد وجود دارد.
۵- با تحریک مناسب هیچگونه قدرت راکتیو مصرف نمیکند و فقط قدرت اکتیو مناسب می گیرد.
۶- از این موتور میتوان به عنوان مولد قدرت راکتیو برای بالا بردن ضریب قدرت خط استفاده کرد.
معایب موتور سنکرون:
۱- یک وسیله راه اندازی اولیه که موتور کمکی و غیره می باشد احتیاج دارد.
۲- علاوه بر جریان متناوب برای سیم پیچ استاتور ، جریان دائم برای قطبهای آن هم مورد احتیاج است در نتیجه قیمت ماشین را نسبت به مشابه خود بالا میبرد.
۳- سرعت آن ثابت است در نتیجه قابل تنظیم است.
۴- نداشتن تحمل اضافه بار ( در صورتیکه خیلی زیادتر از حد مجاز به آن بار دهند میایستد و دوباره بایستی آنرا راه اندازی کرد.)
کاربرد موتور سنکرون:
به خاطر راه اندازی مشکل موتور سنکرون ، مورد استفاده آن محدود است.
به خاطر سرعت ثابت آن، در مواردیکه دور ثابت نیاز باشد، استفاده می شود. در وسایل دقیق مانند ساعتهای الکتریکی و گرام و ….
کاربرد مهم موتور سنکرون ، برای اصلاح Cosφ است. بار روی آن قرار نداده یعنی موتور بدون بار کار میکند در این حالت موتور سنکرون را خازن سنکرون گویند.
معمولترین موتور تک فاز موتور سنکرون قطب چاکدار است، که اغلب در دستگاه هایی بکار می رود که گشتاور پایین نیاز دارند، نظیر پنکه‌های برقی ، اجاقهای ماکروویو و دیگر لوازم خانگی کوچک. نوع دیگر موتور AC تک فاز موتور القایی است، که اغلب در لوازم بزرگ نظیر ماشین لباسشویی و خشک کن لباس بکار می‌رود. عموماً این موتورها می‌توانند گشتاور راه اندازی بزرگتری را با استفاده از یک سیم پیچ راه انداز به همراه یک خازن راه انداز و یک کلید گریز از مرکز ، ایجاد کنند.
هنگام راه اندازی ، خازن و سیم پیچ راه اندازی از طریق یک دسته از کنتاکتهای تحت فشار فنر روی کلید گریز از مرکز دوار ، به منبع برق متصل می‌شوند. خازن به افزایش گشتاور راه اندازی موتور کمک می‌کند. هنگامی که موتور به سرعت نامی رسید، کلید گریز از مرکز فعال شده ، دسته کنتاکتها فعال می‌شود، خازن و سیم پیچ راه انداز سری شده را از منبع برق جدا می‌سازد، در این هنگام موتور تنها با سیم پیچ اصلی عمل می‌کند.
اصول عملکرد و مقایسه موتور های القایی با موتورهای سنکرون
بزرگترین تفاوت بین یک موتور القایی AC و یک موتور سنکرون AC این است که در موتور سنکرون توان روتور به طور مستقیم از یک منبع خارجی تامین می‌شود. این جریان در روتور نیز خود میدان مغناطیسی تولید خواهد کرد و به دلیل اثر متقابل میدان‌های استاتور و روتور, روتور در جهت میدان دوار استاتور به حرکت در خواهد آمد.
از طرفی برای القای جریان در روتور باید اختلاف سرعتی بین سرعت میدان دوار و سرعت گردش روتور وجود داشته باشد در غیر این صورت میدان دوار نسبت به روتور حرکتی نخواهد داشت و هادی‌های روتور شار میدان تولید شده توسط استاتور را قطع نکرده و در نتیجه ولتاژی در روتور القا نخواهد شد. این اختلاف سرعت بین سرعت میدان دوار و سرعت حرکت روتور در اصطلاح لغزش (Slip) نامیده می‌شود. لغزش یک موئلفه بدون واحد است. از آنجا که در موتورهای القایی اختلاف سرعت شرط و ضرورت عملکرد آنهاست به این موتورهای موتورهای غیرهمزمان یا آسنکرون می‌گویند.
فرمول‌ها
مهمترین رابطه در موتورهای القایی رابطه بین فرکانس منبع f, تعداد زوج قطب‌ها p و سرعت میدان دوار ns است:
.
و از این رابطه خواهیم داشت:

و سرعت روتور برابر است با:

و s نشان‌دهنده لغزش (Slip) است و از این رابطه به دست می‌آید:

در موتورهای سنکرون سرعت روتور همیشه برابر سرعت میدان دوار است و از این رابطه به دست می‌آید.
اصول چرخش موتورهای سنکرون (همزمان)
شکل مقابل، اساس کار موتورهای سنکرون را نشان می دهد؛ به این صورت که با به چرخش درآمدن آهنربای نعلی شکل، آهنربای کوچک نیز به حرکت در می آید. چون قطب N آهنربای کوچک کنار قطب S آهنربای نعلی شکل قرار دارد، همدیگر را جذب می کنند و قفل مغناطیسی بوجود می آورند که بصورت همزمان شروع به چرخش می کنند. در عمل استاتور موتورهای سنکرون سه فاز را سیم پیچی می کنند. زمانی که استاتور را به شبکه وصل می کنیم، میدان گردان بوجود می آید که با سرعت سنکرون می چرخد. روتور این موتورها نیز سیم پیچی شده است که توسط منبع DC تغذیه می شود. روتور نیز میدان مغناطیسی ثابتی ایجاد می کند. برای راه اندازی موتور سنکرون، ابتدا روتور را به سرعت سنکرون می رسانیم و بعد جریان استاتور را وصل می کنیم. در این صورت، قفل مغناطیسی به وجود می آید و موتور پس از قطع محرک اولیه، با سرعت سنکرون می چرخد.
نکته ۱: ماشین سنکرون، ماشینی است که هم بعنوان ژنراتور سنکرون و هم بعنوان موتور سنکرون می تواند به کار رود.
نکته ۲: از این موتور برای اصلاح ضریب قدرت در کارخانه ها استفاده می شود.
موتور سنکرون خطی با استاتور بلند
مزایا
*سیم‌پیچی استاتور و تجهیزات تأمین توان در ایستگاه فرعی و در کنار ریل قرارگرفته‌اند و بدین ترتیب قطار اساساً باید سبک باشد
*قابلیت توان بالای موتور می‌تواند احتیاجات بخش‌های خاصی از مسیر در نواحی با نرخ سرعت بالا و شتاب بالا را فراهم سازد .
* سیستم‌های دیگر مانند نیروگاه برق وسیستم محرک می‌تواند با سیستم محرک یکی شود
*قرارگرفتن تجهیزات قدرت در ایستگاه فرعی و کاهش وزن قطار، شتاب بالا و توانایی کاهش سریع سرعت را نتیجه می‌دهد
*راندمان مکانیکی به الکتریکی موتور سنکرون خطی در ترمینال‌های موتور بالاست
معایب
*امپدانس ناشی از طول غیر فعال ریل راندمان را کاهش می‌دهد
*ویژگی شتاب بالا برای آسایش حرکت، عملکرد مناسب کمربند ایمنی و امنیت جانی محدود شده‌است
*طول بخش‌های غیرفعال از طول قسمت فعال LSM بلندتر بوده و این راندمان را کاهش می‌دهد
*نیاز به اطلاعات دقیق برای اطمینان از موفعیت آهنرباها و هم‌زمانی با موج سیار تولید شده توسط سیم‌پیچی استاتور در ریل می‌باشد
سیستم اندازه‌گیری سرعت و موقعیت قطار باید بسیار دقیق و قابل اطمینان باشد
*در مقایسه با ریل عکس العملی مورد استفاده در موتور القایی خطی، ساختار ریل LSM بسیار پیچیده است
*عملکرد سیستم حمل‌ونقل به‌وسیلۀ ترکیب قسمت‌های فعال ریل مشخص می‌شود و سیستم
نمی تواند با تغییرات تعداد مسافرین خود را هماهنگ کند

 مقدمه

یک موتور الکتریکی، الکتریسیته را به حرکت مکانیکی تبدیل می‌کند. عمل عکس آن که تبدیل حرکت مکانیکی به الکتریسیته است، توسط ژنراتور انجام می‌شود. این دو وسیله بجز در عملکرد ، مشابه یکدیگر هستند. اکثر موتورهای الکتریکی توسط الکترومغناطیس کار می‌کنند، اما موتورهایی که بر اساس پدیده‌های دیگری نظیر نیروی الکتروستاتیک و اثر پیزوالکتریک کار می‌کنند، هم وجود دارند.

ایده کلی این است که وقتی که یک ماده حامل جریان الکتریسیته تحت اثر یک میدان مغناطیسی قرار می‌گیرد، نیرویی بر روی آن ماده از سوی میدان اعمال می‌شود. در یک موتور استوانه‌ای ، روتور به علت گشتاوری که ناشی از نیرویی است که به فاصله‌ای معین از محور روتور به روتور اعمال می‌شود، می‌گردد.

اغلب موتورهای الکتریکی دوارند، اما موتور خطی هم وجود دارند. در یک موتور دوار بخش متحرک (که معمولاً درون موتور است) روتور و بخش ثابت استاتور خوانده می‌شود. روتور شامل آهنرباهای الکتریکی است که روی یک قاب سیم پیچی شده است. گر چه این قاب اغلب آرمیچر خوانده می‌شود، اما این واژه عموماً به غلط بکار برده می‌شود. در واقع آرمیچر آن بخش از موتور است که به آن ولتاژ ورودی اعمال می‌شود یا آن بخش از ژنراتور است که در آن ولتاژ خروجی ایجاد می‌شود. با توجه به طراحی ماشین ، هر کدام از بخشهای روتور یا استاتور می‌توانند به عنوان آرمیچر باشند. برای ساختن موتورهایی بسیار ساده کیتهایی را در مدارس استفاده می‌کنند.

انواع موتورهای الکتریکی

موتورهای DC

یکی از اولین موتورهای دوار ، اگر نگوییم اولین ، توسط مایکل فارادی در سال 1821م ساخته شده بود و شامل یک سیم آویخته شده آزاد که در یک ظرف جیوه غوطه‌ور بود، می‌شد. یک آهنربای دائم در وسط ظرف قرار داده شده بود. وقتی که جریانی از سیم عبور می‌کرد، سیم حول آهنربا به گردش در می‌آمد و نشان می‌داد که جریان منجر به افزایش یک میدان مغناطیسی دایره‌ای اطراف سیم می‌شود. این موتور اغلب در کلاسهای فیزیک مدارس نشان داده می‌شود، اما گاهاً بجای ماده سمی جیوه ، از آب نمک استفاده می‌شود.

موتور کلاسیک DC دارای آرمیچری از آهنربای الکتریکی است. یک سوییچ گردشی به نام کموتاتور جهت جریان الکتریکی را در هر سیکل دو بار برعکس می کند تا در آرمیچر جریان یابد و آهنرباهای الکتریکی، آهنربای دائمی را در بیرون موتور جذب و دفع کنند. سرعت موتور DC به مجموعه ای از ولتاژ و جریان عبوری از سیم پیچهای موتور و بار موتور یا گشتاور ترمزی ، بستگی دارد.

سرعت موتور DC وابسته به ولتاژ و گشتاور آن وابسته به جریان است. معمولاً سرعت توسط ولتاژ متغیر یا عبور جریان و با استفاده از تپها (نوعی کلید تغییر دهنده وضعیت سیم پیچ) در سیم پیچی موتور یا با داشتن یک منبع ولتاژ متغیر ، کنترل می‌شود. بدلیل اینکه این نوع از موتور می‌تواند در سرعتهای پایین گشتاوری زیاد ایجاد کند، معمولاً از آن در کاربردهای ترکشن (کششی) نظیر لکوموتیوها استفاده می‌کنند.

اما به هرحال در طراحی کلاسیک محدودیتهای متعددی وجود دارد که بسیاری از این محدودیتها ناشی از نیاز به جاروبکهایی برای اتصال به کموتاتور است. سایش جاروبکها و کموتاتور ، ایجاد اصطکاک می‌کند و هر چه که سرعت موتور بالاتر باشد، جاروبکها می‌بایست محکمتر فشار داده شوند تا اتصال خوبی را برقرار کنند. نه تنها این اصطکاک منجر به سر و صدای موتور می‌شود بلکه این امر یک محدودیت بالاتری را روی سرعت ایجاد می‌کند و به این معنی است که جاروبکها نهایتاً از بین رفته نیاز به تعویض پیدا می‌کنند. اتصال ناقص الکتریکی نیز تولید نویز الکتریکی در مدار متصل می‌کند. این مشکلات با جابجا کردن درون موتور با بیرون آن از بین می‌روند، با قرار دادن آهنرباهای دائم در داخل و سیم پیچها در بیرون به یک طراحی بدون جاروبک می‌رسیم.

موتورهای میدان سیم پیچی شده

آهنرباهای دائم در (استاتور) بیرونی یک موتور DC را می‌توان با آهنرباهای الکتریکی تعویض کرد. با تغییر جریان میدان (سیم پیچی روی آهنربای الکتریکی) می‌توانیم نسبت سرعت/گشتاور موتور را تغییر دهیم. اگر سیم پیچی میدان به صورت سری با سیم پیچی آرمیچر قرار داده شود، یک موتور گشتاور بالای کم سرعت و اگر به صورت موازی قرار داده شود، یک موتور سرعت بالا با گشتاور کم خواهیم داشت. می‌توانیم برای بدست آوردن حتی سرعت بیشتر اما با گشتاور به همان میزان کمتر ، جریان میدان را کمتر هم کنیم. این تکنیک برای ترکشن الکتریکی و بسیاری از کاربردهای مشابه آن ایده‌آل است و کاربرد این تکنیک می‌تواند منجر به حذف تجهیزات یک جعبه دنده متغیر مکانیکی شود.

موتورهای یونیورسال

یکی از انواع موتورهای DC میدان سیم پیچی شده موتور ینیورسال است. اسم این موتورها از این واقعیت گرفته شده است که این موتورها را می‌توان هم با جریان DC و هم AC بکار برد، اگر چه که اغلب عملاً این موتورها با تغذیه AC کار می‌کنند. اصول کار این موتورها بر این اساس است که وقتی یک موتور DC میدان سیم پیچی شده به جریان متناوب وصل می‌شود، جریان هم در سیم پیچی میدان و هم در سیم پیچی آرمیچر (و در میدانهای مغناطیسی منتجه) همزمان تغییر می‌کند و بنابراین نیروی مکانیکی ایجاد شده همواره بدون تغییر خواهد بود. در عمل موتور بایستی به صورت خاصی طراحی شود تا با جریان AC سازگاری داشته باشد (امپدانس/راکتانس بایستی مدنظر قرار گیرند) و موتور نهایی عموماً دارای کارایی کمتری نسبت به یک موتور معادل DC خالص خواهد بود.

مزیت این موتورها این است که می‌توان تغذیه AC را روی موتورهایی که دارای مشخصه‌های نوعی موتورهای DC هستند بکار برد، خصوصاً اینکه این موتورها دارای گشتاور راه اندازی بسیار بالا و طراحی بسیار جمع و جور در سرعتهای بالا هستند. جنبه منفی این موتورها تعمیر و نگهداری و مشکل قابلیت اطمینان آنهاست که به علت وجود کموتاتور ایجاد می‌شود و در نتیجه این موتورها به ندرت در صنایع مشاهده می‌شوند، اما عمومی‌ترین موتورهای AC در دستگاههایی نظیر مخلوط کن و ابزارهای برقی که گاهاً استفاده می‌شوند، هستند.

موتورهای AC

 موتورهای AC تک فاز:

معمولترین موتور تک فاز موتور سنکرون قطب چاکدار است، که اغلب در دستگاه هایی بکار می رود که گشتاور پایین نیاز دارند، نظیر پنکه‌های برقی ، اجاقهای ماکروویو و دیگر لوازم خانگی کوچک. نوع دیگر موتور AC تک فاز موتور القایی است، که اغلب در لوازم بزرگ نظیر ماشین لباسشویی و خشک کن لباس بکار می‌رود. عموماً این موتورها می‌توانند گشتاور راه اندازی بزرگتری را با استفاده از یک سیم پیچ راه انداز به همراه یک خازن راه انداز و یک کلید گریز از مرکز ، ایجاد کنند.

هنگام راه اندازی ، خازن و سیم پیچ راه اندازی از طریق یک دسته از کنتاکتهای تحت فشار فنر روی کلید گریز از مرکز دوار ، به منبع برق متصل می‌شوند. خازن به افزایش گشتاور راه اندازی موتور کمک می‌کند. هنگامی که موتور به سرعت نامی رسید، کلید گریز از مرکز فعال شده ، دسته کنتاکتها فعال می‌شود، خازن و سیم پیچ راه انداز سری شده را از منبع برق جدا می‌سازد، در این هنگام موتور تنها با سیم پیچ اصلی عمل می‌کند.

 موتورهای AC سه فاز:

برای کاربردهای نیازمند به توان بالاتر، از موتورهای القایی سه فاز AC (یا چند فاز) استفاده می‌شود. این موتورها از اختلاف فاز موجود بین فازهای تغذیه چند فاز الکتریکی برای ایجاد یک میدان الکترومغناطیسی دوار درونشان ، استفاده می‌کنند. اغلب ، روتور شامل تعدادی هادیهای مسی است که در فولاد قرار داده شده‌اند. از طریق القای الکترومغناطیسی میدان مغناطیسی دوار در این هادیها القای جریان می‌کند، که در نتیجه منجر به ایجاد یک میدان مغناطیسی متعادل کننده شده و موجب می‌شود که موتور در جهت گردش میدان به حرکت در آید.

این نوع از موتور با نام موتور القایی معروف است. برای اینکه این موتور به حرکت درآید بایستی همواره موتور با سرعتی کمتر از فرکانس منبع تغذیه اعمالی به موتور ، بچرخد، چرا که در غیر این صورت میدان متعادل کننده‌های در روتور ایجاد نخواهد شد. استفاده از این نوع موتور در کاربردهای ترکشن نظیر لوکوموتیوها ، که در آن به موتور ترکشن آسنکرون معروف است، روز به روز در حال افزایش است. به سیم پیچهای روتور جریان میدان جدایی اعمال می‌شود تا یک میدان مغناطیسی پیوسته ایجاد شود، که در موتور سنکرون وجود دارد، موتور به صورت همزمان با میدان مغناطیسی دوار ناشی از برق AC سه فاز ، به گردش در می‌آید. موتورهای سنکرون را می‌توانیم به عنوان مولد جریان هم بکار برد.

سرعت موتور AC در ابتدا به فرکانس تغذیه بستگی دارد و مقدار لغزش ، یا اختلاف در سرعت چرخش بین روتور و میدان استاتور ، گشتاور تولیدی موتور را تعیین می‌کند. تغییر سرعت در این نوع از موتورها را می‌توان با داشتن دسته سیم پیچها یا قطبهایی در موتور که با روشن و خاموش کردنشان سرعت میدان دوار مغناطیسی تغییر می‌کند، ممکن ساخت. به هر حال با پیشرفت الکترونیک قدرت می توانیم با تغییر دادن فرکانس منبع تغذیه ، کنترل یکنواخت تری بر روی سرعت موتورها داشته باشیم.

 موتورهای پله‌ای

نوع دیگری از موتورهای الکتریکی موتور پله‌ای است، که در آن یک روتور درونی ، شامل آهنرباهای دائمی توسط یک دسته از آهنرباهای خارجی که به صورت الکترونیکی روشن و خاموش می‌شوند، کنترل می‌شود. یک موتور پله‌ای ترکیبی از یک موتور الکتریکی DC و یک سلونوئید است. موتورهای پله‌ای ساده توسط بخشی از یک سیستم دنده‌ای در حالتهای موقعیتی معینی قرار می‌گیرند، اما موتورهای پله‌ای نسبتا کنترل شده ، می‌توانند بسیار آرام بچرخند. موتورهای پله‌ای کنترل شده با کامپیوتر یکی از فرمهای سیستمهای تنظیم موقعیت است، بویژه وقتی که بخشی از یک سیستم دیجیتال دارای کنترل فرمان یار باشند.

 موتورهای خطی

یک موتور خطی اساساً یک موتور الکتریکی است که از حالت دوار در آمده تا بجای اینکه یک گشتاور (چرخش) گردشی تولید کند، یک نیروی خطی توسط ایجاد یک میدان الکترومغناطیسی سیار در طولش ، بوجود آورد. موتورهای خطی اغلب موتورهای القایی یا پله‌ای هستند. می‌توانید یک موتور خطی را در یک قطار سریع السیر ماگلیو مشاهده کنید که در آن قطار روی زمین پرواز می‌کند.

موتور جریان متناوب یک ماشين الکتریکی است که با جریان متناوب تغذیه شده و توان الکتريکی را تبديل به توان مکانيکی چرخشی يا خطی می نمايد. موتور جريان متناوب AC از دو قسمت اصلی تشکیل شده:

*استاتور: هسته خارجی و معمولاً ثابت که با استفاده از جریان جریان متناوب میدان دوار ایجاد می‌کند.

*روتور: هسته داخلی و متحرک که به محور خروجی متصل شده و با توجه به میدان دوار تولید شده توسط استاتور، گشتاور تولید می‌کند.

از نظر نوع روتور مورد استفاده قرار گرفته در موتورها، موتورهای جریان متناوب به دو صورت طبقه‌بندی می‌شوند:

*موتور سنکرون یا هم‌زمان که در آن روتور دقیقاً با سرعت میدان دوار می‌چرخد. در این نوع موتورها میدان الکتریکی روتور به وسیله یک منبع خارجی تامین می‌شود.

*موتور اسنکرون یا القایی که در آن میدان الکتریکی روتور از القای میدان استاتور پدید می‌آید.

تاریخچه

در ۱۸۸۲ نیکولا تسلا اصول میدان مغناطیسی دوار را پایه گذاری کرد و راه را برای استفاده از میدان دوار به عنوان یک نیروی مکانیکی باز کرد. در سال ۱۸۸۳ او از این اصول برای طراحی یک موتورالقایی دو فاز استفاده کرد. در ۱۸۸۵ «گالیلئو فراریس» (Galileo Ferraris) مستقلاً تحقیقاتی را در این باره آغاز کرد و در ۱۸۸۸ نتایج تحقیقات خود را در قالب مقاله‌ای به آکادمی‌سلطنتی علوم در تورین ایتالیا ارایه داد^.

حرکتی که نیکولا تسلا در ۱۸۸۸ آغاز کرد چیزی بود که امروزه برخی از آن به عنوان «انقلاب صنعتی دوم» یاد می‌کنند، چراکه این حرکت به تولید آسانتر انرژی الکتریکی و همچنین امکان انتقال انرژی الکتریکی در طول مسافت‌های طولانی انجامید. قبل از اختراع موتورهای جریان متناوب به وسیله تسلا موتورها به وسیله حرکت دائم یک هادی در میان میدان مغناطیسی ثابت به حرکت در می‌آمدند. تسلا به این نکته اشاره کرد که می‌توان کلکتورهای موتور را حذف کرد به طوریکه موتور به وسیله میدانی دوار به حرکت درآید. تسلا بعدها موفق به کسب حق امتیاز شماره ۰٫۴۱۶٫۱۹۴ ایلات متحده برای اختراع موتور خود شد. این موتور که در بسیاری از عکس‌های تسلا نیز هست نوع خاصی از موتور القایی بود.

در سال ۱۸۹۰ میخایل اسیبوویچ یک موتور سه فاز روتور قفسی اختراع کرد. این نوع موتور امروزه به طور وسیعی برای کاربردهای گوناگون استفاده می‌شود

موتور جریان متناوب سه فاز القایی

در بیشتر محل‌های که سیستم تغذیه سه فاز (یا چند فاز) در دسترس است از این گونه موتورها استفاده می‌شود به ویژه در قدرت‌های بالاتر استفاده از این موتورها بسیار رایج است. اختلاف زاویه بین هر یک از سه فاز تغذیه کننده باعث به وجود آمدن یک میدان دوار متعادل می‌شود که دارای سرعتی ثابت است.

در یک موتور القایی میدان مغناطیسی دوار موجب القای یک جریان در هادی‌های روتور می‌شود. این جریان به طور متقابل میدان مغناطیسی را به وجود می‌آورد که موجب چرخش روتور در جهت میدان مغناطیسی دوار خواهد شد. اما نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که روتور همیشه باید با سرعتی کمتری از سرعت استاتور بچرخد و به عبارت دیگر در صورتی که سرعت روتور و میدان دوار یکسان باشد جریانی در روتور القا نخواهد شد.

موتورهای القایی در صنایع به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند اما قدرت‌های حدود ۵۰۰ کیلووات خیلی بیشتر رایج هستند. موتورهای القایی معمولاً با اندازه‌های استانداردی ساخته می‌شوند (البته این استانداردها در اروپا و آمریکا متفاوت است) این استانداردگذاری در ساخت موتورها تقریباً همه آنها را قابل تعویض می‌کند. توان برخی از موتورها القایی بسیار بزرگ تا ده‌ها هزار کیلو وات می‌رسد و از جمله استفاده‌های این موتورها می‌توان به کمپرسور های خطوط لوله و تونل‌های باد اشاره کرد. برای این موتورها دو نوع مختلف از روتور وجود دارد:

*روتور قفسی (قفس سنجابی)

*روتور سیم‌پیچی شده

روتور قفسی

بیشتر موتورهای جریان متناوب از این نوع روتورها استفاده می‌کنند به طوری که می‌توان گفت همه موتورهای خانگی و موتورهای سبک صنعتی از این نوع روتورها استفاده می‌کنند. روتور قفسی یا قفس سنجابی نام خود را به خاطر شکلش گرفته؛ دو رینگ در دو انتهای روتور که به وسیله میله‌های به هم وصل شده‌اند شکلی تقریبً شبیه یک قفس تشکیل می‌دهند. این میله‌ها عموماً از جنس آلمینیوم یا مس هستند و در بین ورقه‌های لایه لایه شده فولادی ریخته شده‌است. بیشتر جریان القا شده در روتور از میان این میله‌ها عبور می‌کند چراکه ورق‌های لایه لایه فولادی به علت لاک زنی شدن دارای مقاومت الکتریکی زیادی هستند. ولتاژ ایجاد شده در بین حلقه‌ها بسیار پایین است اما جریان جاری بسیار زیاد است و این به دلیل مقاومت پایین این میله‌هاست. در موتورهایی که راندمان بالاتری دارند از مس برای تولید روتور استفاده می‌شوند چراکه مقاومت الکتریکی این فلز کمتر است.

در هنگام کار، موتور القایی شبیه یک ترانسفورماتور عمل می‌کند که استاتور اولیه و روتور ثانویه آن محسوب می‌شود. زمانیکه روتور با سرعت میدان دوار نمی‌چرخد جریان القا شده در روتور زیاد است، این جریان زیاد میدان مغناطیسی ایجاد می‌کند که با افزایش سرعت روتور سرعت آن را هرچه بیشتر به سرعت استاتور نزدیک می‌کند. یک موتور القایی روتور قفسی در هنگام بی باری (سرعت برابر با میدان دوار) تنها مقدار کمی‌انرژی الکتریکی برای جبران تلفات مکانیکی (اصطکاک) و تلفات مسی (تلفات ایجاد شده به دلیل مقاومت هادی‌های الکتریکی) مصرف می‌کند. اما زمانی که بار موتور افزایش می‌یابد میزان جریان جاری در روتور افزایش می‌یابد (برای جبران فشار وارده به محور موتور) و به این ترتیب موتور مانند یک ترانسفورماتور عمل می‌کند چراکه با افزایش جریان در ثانویه جریان اولیه نیز افزایش می‌یابد. این دلیل کاهش یافتن نور لامپ‌ها در هنگام روشن شدن موتورهای القایی است البته زمانی که این موتورها به هواکش‌ها متصل شده‌اند این اتفاق نمی‌افتد.

موتورهای القایی که از حرکت وامانده‌اند (به دلیل بار زیاد یا گیر کردن محور) جریانی بسیار زیاد مصرف خواهند کرد چراکه تنها عامل محدود کننده جریان در چنین حالتی مقاومت ناچیز هادی‌های استاتور و روتور خواهد بود و در صورتی که این جریان به وسیله عاملی خارجی مهار نشود موتور و تجهیزات تغذیه کننده آن آسیب خواهند دید.

روتور سیم‌پیچی

زمانی که مقاومت سر راه روتور قابل تغییر باشد، روتور را سیم‌پیچی شده می‌نامند. یکی از کاربردهای این نوع روتورها در موقعیت‌هایی است که به سرعت متغیر نیاز است. در این روتورها سم‌پیچ روتور طوری پیچیده شده که تعداد قطب‌ها در روتور و استاتور برابر هستند و خروجی هر فاز از روتور به طور جداگانه و به وسیله حلقه‌های لغزنده از موتور خارج شده‌است. این حلقه‌های لغزنده ارتباط الکتریکی خود با محور موتور را معمولاً به وسیله کربن ایجاد می‌کنند و پس از خارج شدن از موتور به یک مقاومت متغیر خارجی وصل می‌شوند.

در مقایسه با موتورها روتور قفسی، موتورهای روتور سیم‌پیچی گران‌تر هستند و به علت استهلاک حلقه‌های لغزان دارای هزینه تعمیر و نگه‌داری بالاتری نیز هستند، قبل از تولید تجهیزات کنترل سرعت الکترونیکی این موتورها بهترین راه برای کنترل سرعت بودند همچنین این موتورها می‌توانند در لحظه شروع به کار گشتاور بالاتری داشته باشند. استفاده از کنترل کننده‌های ترانزیستوری فرکانس راهی مناسب برای کنترل دور موتورهای جریان متناوب است و این از تمایل برای استفاده از موتورهای روتور سیم‌پیچی کاسته‌است.

راه‌های مختلفی برای راه‌اندازی موتورهای جریان متناوب استفاده می‌شود که اغلب این راه‌ها بر کاهش جریان هجومی‌در هنگام راه‌اندازی و همچنین افزایش گشتاور راه‌اندازی تکیه می‌کنند. این گونه موتورها تنها با وصل ترمینال‌های ورودی به برق شهری با ولتاژ استاندار شروع به کار می‌کنند و (بر خلاف برخی موتورهای جریان مستقیم) نیاز به روش راه‌اندازی ویژه‌ای ندارند. یکی دیگر از روش‌های کاهش جریان راه‌اندازی موتور، کاهش ولتاژ سیم‌پیچ‌ها در لحظه راه‌اندازی است که این کار به وسیله سری کردن سیم‌پیچ‌های بیشتر یا استفاده از اتوترانسفورماتور،تریستور و یا دیگر تجهیزات کاهش ولتاژ صورت می‌گیرد. روشی دیگر برای کاهش ولتاژ سیم‌پیچ‌ها در لحظه راه‌اندازی تغییر طرز قرار گرفتن سیم پیچ‌ها و استفاده از کلیدهای ستاره-مثلث است. در این حالت ابتدا موتور را در حالت ستاره راه اندازی کرده و پس از رسیدن به دور نامی، ترتیب قرار گرفت سیم‌پیچ‌ها را به وسیله کلید تغییر داده و به حالت مثلث می‌برند. این روش در اروپا رایج‌تر از آمریکای شمالی است.

سرعت موتور آسنکرون

سرعت در یک موتور جریان متناوب به دو عامل فرکانس و تعداد قطب‌های موتور بستگی دارد و از فرمول زیر به دست می‌آید:

که:

N_S سرعت میدان دوار یا سرعت سنکرون (r. p. m)

f فرکانس منبع جریان متناوب (هرتز)

P تعداد قطب‌های سیم‌پیچی به ازای هر فاز است.

میزان سرعت واقعی روتور همیشه از سرعت میدان دوار کمتر است. این اختلاف سرعت را لغزش می‌نامند و با S (مخفف slip به معنی لغزش) نمایش می‌دهند. در حالت بی‌باری سرعت روتور به سرعت سنکرون خیلی نزدیک خواهد بود و در بار نامی‌موتور لغزشی بین ۲ تا ۳ درصد خواهد داشت که در برخی موتورها این لغزش تا ۷٪ نیز می‌رسد. میزان لغزش در یک موتور جریان متناوب از رابطه زیر به دست می‌آید:

که:

N_r سرعت روتور (r. p. m)

S میزان لغزش است که می‌تواند عددی بین ۱ و ۰ باشد..

موتور جریان متناوب سه فاز سنکرون

اگر خروجی قطب‌های روتور به وسیله کلکتورها از موتور خارج شده و به یک منبع خارجی وصل شود به طوری که روتور نیز به نوبه خود میدانی جداگانه و مداوم را ایجاد کند به موتور موتور سنکرون یا هم‌زمان گفته می‌شود. سرعت چرخش روتور در موتورهای سنکرون همواره برابر سرعت میدان دوار است و به همین دلیل این موتورها را هم‌زمان می‌نامند.

از این موتورها می‌توان به عنوان یک ژنراتور جریان متناوب نیز استفاده کرد.

امروزه موتورهای سنکرون را اغلب به وسیله کنترل کننده‌های ترانزیستوری فرکانس راه‌اندازی می‌کنند. این موتورها همچنین می‌توانند به صورت یک موتور القایی نیز راه‌اندازی شوند به این صورت که در روتور این موتورها از میله‌های هادیی شبیه روتورهای قفسی استفاده می‌شود و پس از راه اندازی، این قسمت روتور خود به خود از مدار خارج می‌شود به این صورت که پس از رسیدن موتور به دور نامی‌مقدار ناچیزی جریان در قفس رتور القا می‌شود و بدین ترتیب تقریباً از مدار خارج می‌شود.

یکی از کاربردهای موتورهای سنکرون اصلاح ضریب توان است. در مراکز صنعتی تقریباً تمامی‌بارها (به جز موتورهای سنکرون پر تحریک) از انرژی الکتریکی به صورت پس فاز استفاده می‌کنند. بارهای پس فاز موجب به وجود آمدن اختلاف فاز در مدار شده و ضریب توان مدار را کاهش می‌دهند که این می‌تواند موجب به وجود آمدن تلفات اضافی در طول خطوط شود. به دلیل خصوصیت خاص موتورهای سنکرون می‌توان از آنها برای اصلاح ضریب توان نیز استفاده کرد، چراکه در صورتی که موتور سنکرون در حالت پر تحریک کار کند تقریباً مانند یک بار خازنی عمل کرده و از انرژی الکتریکی به صورت پیش فاز استفاده می‌کند و به این ترتیب می‌توان از یک موتور سنکرون به جای خازن‌های اصلاح ضریب توان استفاده کرد. این خصوصیت موتورهای سنکرون باعث شده که با وجود مشکلات مربوط به راه‌اندازی آنها، استفاده از آنها هنوز رایج باشد.

برخی از بزرگ‌ترین موتورهای جریان متناوب در نیروگاه‌های آب تلمبه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند چراکه این موتورها به راحتی می‌توانند نقش ژنراتور را ایفا کنند و به این ترتیب در ساعات کم مصرف انرژی الکتریکی به صورت موتور عمل کرده و آب را به مخزن پر ارتفاعی پمپ کنند و سپس در ساعات پر مصرف با پایین آمدن آب به صورت ژنراتور عمل کرده و از شبکه پشتیبانی کنند. در نیروگاه آب تلمبه‌ای Bath County در ویرجینیای آمریکا از شش ژنراتور سنکرون ۳۵۰ مگاواتی استفاده شده‌است که در زمان پمپ، هرکدام می‌توانند توانی برابر ۵۶۳۴۰۰ اسب بخار (۴۲۰۱۲۷ وات) تولید کنند^.

راه اندازی

موتورهای آسنکرون با توجه به قدرت و ولتاژ آن به طرق مختلف راه اندازی می‌شوند و با توجه به ‏اینکه موتور در لحظه شروع به کار جریان زیادی از منبع الکتريکی می‌کشد و این جریان زیاد علاوه بر اینکه به خود ‏موتور صدمه می‌زند به مصرف کننده‌های دیگری که از این خط مشترک تغذیه می‌شوند لطمه زده و کار آنها را ‏مختل می‌سازد‎. ‎ موتور آسنکرون معمولاً به روشهای زیر راه اندازی می‌شود در نتیجه جریان راه اندازی‌ کم می‌شود‏‎:

به طور مستقیم‎

برای‌ موتورهایی که بزرگ نیستند و‌ آمپر زیادی از شبکه نمی‌‏کشند بوسیله یک کلید سه قطبی به شبکه متصل می‌شوند‎.

توسط کليد يا مدار ستاره–مثلث

ابتدا ولتاژ اولیه را که بر هر فاز متصل می‌شود،‌ را کم مى کنیم سپس ‏وقتی که موتور به دور نرمال خود رسید ولتاژی را که به هر فاز می‌رسد زیاد می‌کنیم. بنابراین در لحظه اول کلید به حالت ستاره بوده یعنی ولتاژ دو سر هر فاز به‎ u/√3 ‎تقلیل می‌یابد ‏در نتیجه موتور با توان 3/1 توان نامی‌خود کار می‌کند‏‎. استعمال کلید روی انواع موتورها با روتور قفسه‌ای یا روتور سیم پیچی امکان پذیر است. ولی در ‏موتورهایی که با بار زیاد کار می‌کنند از کلید برای راه اندازی استفاده نمی‌شود. چون گشتاور ‏مقاوم بار زیاد است‎.

توسط کمپانساتور

این وسیله راه اندازی که اتوترانسفورماتور کاهنده است بین موتور ‏و شبکه قرار می‌گیرد. این طریق راه اندازی به دلیل اینکه جریان شروع به کار و گشتاور شروع به ‏کار هر دو به یک نسبت پایین می‌آیند خیلی خوب است. ولی چون هزینه آن گران است فقط در ‏موتورهایی که قدرت زیاد دارند استفاده می‌شوند‎.

اضافه کردن مقاومت در مدار روتور

برای جلوگیری از ‏عبور جریان زیاد در موقع راه اندازی موتور می‌توان مقاومت هایی به طور سری سر راه سیم پیچی ‏های موتور قرار دارد. و به تدریج که موتور دور می‌گیرد دسته مقاومتهای راه انداز را به طرف چپ ‏حرکت داده در این صورت کم کم مقاومتها از سر راه مدار خارج می‌شود‎. این طریق راه اندازی به دلیل تلفات انرژی در مقاومتها زیاد و نیروی کشش در لحظه شروع به کار کم ‏، استعمال کمی‌دارد‎.

اضافه کردن مقاومت در مدار استاتور

تمام ‏مقاومتهای راه انداز را سر راه سیم پیچی روتور قرار داد. بدین وسیله مقاومت مدار سیم پیچی روتور ‏را به حداکثر مقدار خود میرسانند و سپس استاتور را به شبکه برق وصل می‌کنند. مقاومت رئوستای ‏روتور به تدریج از مدار خارج می‌شود.

سروو موتورهای دو فاز جریان متناوب

یک سروو موتور جریان متناوب دارای یک روتور قفسی است و سیم‌پیچ آن شامل دو قسمت است: ۱) سیم پیچ اصلی ۲) سیم پیچ کمکی که از آن برای به وجود آوردن میدان دوار استفاده می‌شود. در این موتورها مقاومت روتور بالا است و بنابراین منحنی گشتاور-دور این موتورها تقریباً خطی است. به طور کلی این موتورها، موتورهایی پر سرعت و با گشتاور پایین هستند و معمولاً قبل از وصل به بار سرعت آنها به وسیله وصل به چرخ‌دنده‌ها کاهش می‌یابد.

موتور با قطب سایه دار

برخی موتورهای جریان متناوب، دارای قطب سایه‌دار (چاک دار) هستند. از این قطب برای ایجاد گشتاور راه‌اندازی در موتور استفاده می‌شود. نمونه این موتورها در فن‌های الکتریکی کوچک و برخی پمپ‌های کوچک و برخی دیگر از موتورهای توان پایین دیده می‌شود. در این موتورها از یک سیم پیچ کوچک و با سطح مقطع پایین با نام سیم‌پیچ سایه‌ای استفاده می‌شود به این صورت که قسمتی از هر قطب به وسیله این سیم‌پیچ پوشیده شده‌است. طرز کار این موتورها به این صورت است که با القای الکتریکی در سیم‌پیچ‌ها به علت خاصیت سلفی سیم‌پیچ‌های سایه‌ای، این سیم‌پیچ‌ها با تغییرات جریان مخالفت می‌کنند (قانون لنز) و بنابراین یک اختلاف اندک بین جریان در سیم پیچ اصلی و سیم‌پیچ سایه‌ای ایجاد می‌شود که موجب چرخش موتور شده و از قفل شدن موتور در لحظه راه‌اندازی جلوگیری می‌کند. با افزایش سرعت روتور نیاز به وجود قطب‌های کمکی از بین می‌رود چراکه به دلیل وجود اینرسی موتور به چرخش ادامه می‌دهد.

موتور القایی با انشقاق فاز

یکی دیگر از انواع موتورهای تک فاز القایی، موتور با انشقاق فاز است که نسبت به موتور با قطب سایه‌دار کاربردهای مهم‌تری دارد. از جمله کاربردهای این موتورها می‌توان به موتورهای مورد استفاده قرار گرفته در ماشین‌های لباسشویی و خشک‌کن‌ها اشاره کرد. در مقایسه با موتورهای با قطب سایه‌دار این موتورها گشتاور راه‌اندازی خیلی بیشتری دارند و این به دلیل استفاده از سیم‌پیچ راه انداز است. این سیم‌پیچ راه‌انداز معمولاً پس از راه‌اندازی کامل موتور به وسیله یک کلید گریز از مرکز از مدار خارج می‌شود.

در موتورهای انشقاق فاز، سیم‌پیچ راه انداز همیشه با مقاومت بیشتری نسبت به سیم‌پیچ اصلی ساخته می‌شود و به این ترتیب نسبت المان‌های سلفی و مقاومتی در هر سیم پیچ متفاوت است، همچنین تعداد دور سیم‌پیچ کمکی کمتر از سیم‌پیچ اصلی است که این موجب کاهش خاصیت سلفی این سیم‌پیچ می‌شود. بنابراین این سیم‌پیچ نسبت به سیم‌پیچ اصلی دارای مقاومت بیشتر و اندوکتانس کمتر است. کمتر بودن نسبت L به R موجب به وجود آمدن اختلاف فاز در دو سیم‌پیچ می‌شود که معمولاً بیشتر از ۳۰درجه نیست. این اختلاف فاز موجب چرخش موتور در لحظه راه‌اندازی می‌شود. پس از راه‌اندازی به علت وجود اینرسی موتور به چرخش خود ادامه می‌دهد و به این ترتیب نیازی به سیم‌پیچ کمکی نخواهد بود به همین دلیل سیم‌پیچ کمکی به وسیله کلید گریز از مرکز از مدار خارج می‌شود و به این ترتیب از ایجاد تلفات اضافی به وسیله سیم‌پیچ کمکی جلوگیری می‌شود.

موتورهای جریان متناوب با خازن راه‌انداز

در موتورهایی که از خازن برای راه اندازی استفاده می‌کنند از یک خازن که با سیم‌پیچ کمکی سری شده استفاده می‌شود. این خازن در واقع وظیفه ایجاد اختلاف فاز بین سیم‌پیچ‌ها را بر عهده دارد. اختلاف فاز ایجاد شده توسط خازن‌ها در لحظه راه‌اندازی خیلی بیشتر از نوع قبلی است و بنابراین میزان گشتاور راه‌اندازی این موتورها نیز بیشتر است و البته هزینه این موتورها نیز بیشتر است.

موتورهای خازنی با خازن ثابت

نوع دیگری از موتورهای جریان متناوب موتورها با خازن ثابت یا موتورهای PSC هستند. این موتورها دقیقاً مانند موتورهای خازنی که در بالا توضیح داده شد عمل می‌کنند با این تفاوت که فاقد کلید گریز از مرکز بوده و بنابراین خازن در این موتورها همواره در مدار است. موتورهای با خازن ثابت به طور گسترده‌ای در فن‌ها، دمنده‌ها و سیستم‌هایی که تغییر سرعت برای آنها مطلوب است استفاده می‌شوند. در برخی موارد که نیاز به استفاده از یک موتور سه فاز به صورت تک فاز است با اتصال یک خازن به یکی از فازها و سری کردن دوفاز دیگر می‌توان از موتور سه فاز به صورت تک فاز استفاده کرد که البته در این حالت گشتاور موتور کاهش می‌یابد.

موتور پولزیون

 طرز کار موتور الکتریکی سه­فاز آسنکرون:

روتور موتور سه­فاز مانند روتور موتور تک­فاز می­باشد و از لحاظ عملکرد و ساختمان نیز هیچ تفاوتی با آن ندارد. زیرا در اینجا نیز یک روتور قفسی یا سیم­پیچی شده داریم که تحت تاثیر میدان دوار استاتور در آن جریان جاری می­گردد و بر اثر ایجاد جریان، میدان مغناطیسی در آن حاصل می­شود. میدان حاصل در روتور میدان دوار استاتور را دنبال خواهد کرد و شروع به چرخش می­کند. برای ادامه این روند سرعت روتور همیشه باید از سرعت میدان دوار استاتور کمتر باشد. زیرا لازمه اجرا شدن فرآیند فوق این است که خطوط میدان مغناطیسی استاتور هادیهای روتور را قطع کند و اگر سرعت استاتور و روتور یکی باشد، این اتفاق نخواهد افتاد.

راه­اندازی موتور الکتریکی سه­فاز آسنکرون: نحوه اتصال موتور الکتریکی به شبکه الکتریکی را راه­اندازی می­گویند. موتورهای الکتریکی آسنکرون در لحظه اتصال به شبکه الکتریکی 4 تا 7 برابر جریان نامی خود از شبکه جریان می­کشند و اگر یک موتور با توان بالا را به شبکه متصل کنیم، جریان بسیار بالایی در لحظه ابتدائی راه­اندازی از شبکه خواهد کشید.

به 3 دلیل زیر نمی­توانیم موتورهای القائی آسنکرون را به صورت معمول و مستقیم به شبکه الکتریکی وصل کنیم:

1-     اگر شبکه الکتریکی نتواند جریان بالای مورد نیاز راه­اندازی موتور را به آن تحویل دهد، نمی­توانیم با این روش موتور را راه­اندازی نماییم.

2-     از طرفی اگر هم شبکه الکتریکی بتواند جریان بالایی را در دسترس موتور قرار دهد، با فرض اینکه تعداد موتورهای زیادی در یک لحظه با هم به شبکه وصل گردند و تعدادی از آنها نتوانند از مرحله راه­اندازی عبور کنند، ما را مجبور می­سازد که با روشهای غیرمستقیم موتور را به برق متصل کنیم.

3-     بعضی از موتورها در لحظه راه­اندازی نیاز به گشتاور بالایی دارند. و چون گشتاور راه­اندازی موتورهای القائی در راه­اندازی مستقیم کوچک است، برای داشتن گشتاور راه­اندازی بالا، باید از روشهای غیرمستقیم جهت راه­اندازی موتورهای القائی، بهره ببریم.

روشهای راه­اندازی موتور الکتریکی سه­فاز آسنکرون:

1-     روش مستقیم:

2-     روش ستاره مثلث:

3-     روش راه­انداز مقاومتی:

1-     روش مستقیم: در این روش موتور را مستقیما به ولتاژ نامی آن متصل می­کنیم. از این روش جهت راه­اندازی موتورهای کوچک استفاده می­شود. با استفاده از این روش جریان راه­اندازی بالا و گشتاور راه­اندازی پائین خواهد بود. اما به دلیل کوچک بودن موتور تفاوت چندانی حس نخواهد شد.

2-     روش ستاره مثلث: از این روش جهت راه­اندازی موتورهای توان متوسط استفاده می­شود. در این روش جریان راه­اندازی پائین خواهد بود اما گشتاور راه­اندازی همچنان پایین می­باشد. این روش بر اساس تغییر در نحوه اتصال سیم­پیچها به هم و به شبکه الکتریکی می­باشد. در استاتور سه سری کلاف با اختلاف زاویه مکانیکی 120 درجه وجود دارد که برای ایجاد میدان دوار به سه­فاز با زاویه الکتریکی 120 درجه متصل می­گردد. اما هر کلاف دارای 2 سر ابتدا و انتها می­باشد و با احتساب 3 کلاف 6 ترمینال در تخته کلم خواهیم داشت. برای اتصال 6 ترمینال موجود در تخته کلم از 2 روش ستاره و مثلث استفاده می­شود که در ادامه در مورد آنها توضیح می­دهیم:

اتصال ستاره: در این روش 3 سر از 3 کلاف را به هم وصل می­کنیم و 3 سر باقی مانده را به شبکه الکتریکی وصل می­کنیم. آشنایی با اصطلاحات زیر در این مبحث ضروری است:

ولتاژ 2 فاز شبکه را نسبت به هم، ولتاژ خطی می­نامند و آن را با  نمایش می­دهند.

و جریان ورودی از شبکه به سمت موتور را جریان خطی می­نامند و آن را با  نمایش می­دهند.

و ولتاژ 2 سر یک کلاف را ولتاژ فازی می­نامند و با  نمایش می­دهند.

و جریان عبوری از یک کلاف را جریان فازی می­نامند و با نمایش می­دهند.

در اتصال ستاره رابطه   =  و =  برقرار است. و این به معنی کوچکتر بودن ولتاژ دو سر کلاف از ولتاژ شبکه  و برابری جریان خطی با جریان فازی است.

در شکل مقابل موتور، تخته کلم، نامگذای سرکلافها و نمای مداری اتصال ستاره دیده می­شود.

نماد مداری موتوری که به حالت ستاره دائم در مدار قرار گرفته است، به صورت شکل روبرو می­باشد.

اتصال مثلث: در این روش ته هر کلاف را به سر کلاف دیگر متصل می­کنیم و محلهای اتصال را به شبکه الکتریکی وصل می­کنیم.

در اتصال ستاره رابطه  =  و =  برقرار است. و این به معنی یکسان بودن ولتاژ دو سر کلاف و ولتاژ شبکه  و بزرگتر بودن جریان خطی از جریان عبوری از کلافها است.

در شکل مقابل موتور، تخته کلم، نامگذای سرکلافها و نمای مداری اتصال مثلث دیده می­شود.

Δ

نماد مداری موتوری که به صورت مثلث دائم در مدار قرار گرفته است، به صورت شکل روبرو می­باشد.

نتیجه: با توجه به اتصال ستاره و مثلث می­توان فهمید که ولتاژ فازی حالت مثلث رادیکال 3 برابر بزرگتر از  ولتاژ فازی در حالت ستاره است. =

بنابراین جریان فازی مثلث نیز رادیکال 3 برابر بزرگتر از  ولتاژ فازی در حالت ستاره خواهد بود. =

و بنابراین جریان خطی مثلث 3 برابر جریان خطی حالت ستاره است. =

پس می­توان در ابتدا موتور را بدون بار و در حالت ستاره راه­اندازی کرد و پس از رسیدن سرعت موتور به سرعت نامی، اتصال آن را به اتصال مثلث تغییر داد. و نهایتا آن را بوسیله کوپلینگهایی به بار متصل ساخت.

چون در حالت ستاره جریان کشیده شده از خط، 3 برابر کمتر از حالت مثلث است، وقتی موتور را بوسیله اتصال ستاره راه­اندازی می­کنیم، جریان کشیده شده از خط، حتی با توجه چند برابر بودن جریان راه­اندازی، کمتر از حالتی است که بخواهیم موتور را مستقیما بوسیله اتصال مثلث راه­اندازی کنیم. پس از رسیدن سرعت موتور به سرعت نامی، اگر آن را به حالت مثلث ببریم جریان 3 برابر خواهد شد، اما به دلیل نبودن در لحظه راه­اندازی، جریان فقط 3 برابر می­شود و نه بیشتر. و این کاملا طبیعی بوده و مشکلی را ایجاد نمی­کند.

*توجه: این روش برای موتورهایی که زیر بار راه­اندازی می­شوند مناسب نیست و بهتر است ابتدا موتور بدون بار و با روش ستاره مثلث راه­اندازی کنیم سپس بوسیله کوپلینگهایی آن را به بار متصل سازیم.

برای استفاده از این روش باید ابتدا به پلاک موتور توجه کنیم. در پلاک برای حالت ستاره و مثلث ولتاژی بیان می­شود. منطقی است که ولتاژ مجاز برای حالت ستاره بیشتر از ولتاژ مجاز برای حالت مثلث باشد. و اگر ولتاژ شبکه مورد استفاده از ولتاژ مجاز قید شده در پلاک بیشتر باشد، نمی­توانیم موتور را در آن حالت به شبکه متصل سازیم. جدول زیر توضیحات فوق را روشن می­سازد.

نماد مداری موتوری که در مدار به صورت ستاره مثلث مورد بهره­برداری قرار می­گیرد، به صورت شکل بالا می­باشد.

3-     روش راه­انداز مقاومتی: از این روش جهت راه­اندازی موتورهای توان بالا استفاده می­شود. در این روش علاوه بر این که جریان موتور از لحظه ره­اندازی تا سرعت نامی کنترل می­شود، گشتاور راه­اندازی  و همچنین گشتاور کار در بالاترین مقدار ممکن می­باشد. در این روش سیم­پیچهای روتور توسط رینگهایی در دسترس می­باشد. در هنگام راه­اندازی مقاومتهای متغییری را در مدا روتور به وسیله رینگها اضافه می­کنند و به مرور و با بالا رفتن سرعت موتور، مقدار مقاومت  متغییر را کم می­کنند. این عمل تا رسیدن سرعت موتور به سرعت نامی ادامه پیدا می­کند. با رسیدن سرعت موتور به سرعت نامی، سرهای روتور مانند روتور قفسی اتصال کوتاه خواهد شد.

این روش بهترین روش برای راه­اندازی موتور الکتریکی آسنکرون می­باشد و با این روش امکان راه­اندازی موتور در زیر بار نامی وجود دارد. اما این روش از نظر اقتصادی پرهزینه می­باشد. زیرا در این روش روتور باید سیم­پیچی شده باشد و همچنین مقاومت متغییری را برای این روش باید در نظر گرفت. و ابزاری نیز برای کنترل صحیح تغییر مقاومت راه­انداز، احتیاج است.

از جدول روبرو می­توان برای انتخاب نحوه راه­اندازی موتور استفاده کرد.

مدار راه­­اندازی موتور الکتریکی سه­فاز آسنکرون به روش مستقیم با کلید زبانه­ای به صورت شکل روبرو است:

در این مدار ولتاژ 3 فاز با وصل کلید به سمت موتور هدایت می­شود. اتصال تخته کلم به صورت مثلث سربندی می­شود. مگر اینکه موتور قابلیت اتصال به صورت مثلث را در شبکه برق موجود نداشته باشد. به عنوان مثال اگر در پلاک عنوان 380/220V - Y/Δ نوشته شده باشد. یعنی اینکه این موتور می­تواند در اتصال ستاره حداکثر به ولتاژ 380V و در اتصال مثلث حداکثر به ولتاژ 220V می­تواند متصل گردد.

بناباین اتصال مثلث این موتور به صورت مثلث در شبکه برق ایران باعث سوختن موتور خواهد شد.

 موتور الکتريکی چگونه كار مي‌كند؟ 

موتورهای الکتريکی تقريبا همه جا هستند! داخل وسايل برقی خانه شما، مثل آب ميوه گيری – يخچال – ماشين لباسشويی – ضبط صوت- سشوار و دهها وسيله ديگر از اين موتورها استفاده شده است. 
با ما همراه باشيد تا ببينيد اين موتورها چگونه کار می کنند؟ 

اجزاء موتورهای الکتريکی : 

ابتدا نگاهی به درون يک موتور الکتريکی ساده می اندازيم. يک موتور ساده از 6 بخش تشکيل شده :
• آرميچر
• ذغال هادی
• سوئيچ تغيير دهنده جهت برق
• محور
• آهن ربا
• منبع برق DC

اگر شما تا بحال با آهن ربا ها بازی کرده باشيد، حتما دريافته ايد که قطب های همنام همديگر را دفع و قطب های غير همنام همديگر را جذب می کنند. اين قانون بنيادين آهن رباها است. اگر شما دو ميله آهن ربا را خم كرده و به هم وصل کنيد ، بطورِيکه دو قطب N و S روبروی هم قرار گيرند و سپس يک الکترومغناطيس را بين آنها قرار دهيد، به همين سادگی يک موتور الکتريکی خواهيد ساخت 
 

الکترومغناطيس بخش مهم يک موتور الکتريکی به حساب می رود. 
شما می توانيد با پيچيدن 100 دور سيم حول يک ميخ و اتصال آن به يک باطری يک الکترومغناطيس درست کنيد. در اين صورت طبق قوانين فيزيک ، ميخ تبديل به آهن ربا می شود، آن سر ميخ که به مثبت باطری وصل شده قطب S و طرف ديگر به قطب N تبديل می شود. 

حال اگر اين الکترومغناطيس را روی محوری بين آهن ربای نعلی شکل طوری قرار دهيم که قطب های همنام روبروی هم باشند، ( چون قطب های همنام همديگر را دفع مي کنند) اين الکترومغناطيس حول محور خود ، يک نيم دور می چرخد تا قطب های غير همنام روبروی هم قرار گيرند. حال اگر بتوانيم کاری کنيم که دائما قطب های + و – متصل به باطری عوض شود ، الکترومغناطيس هم مدام دور محور خود خواهد چرخيد. 

در موتورهای الکتريکی پيشرفته تر، آرميچر جای ميخ مثال بالا عمل می کند. آرميچر، الکترومغناطيسی است که با پيچاندن سيم حول دو يا چند ميله فلزی، ساخته می شود. سيم پيچی در آرميچر طوری ساخته شده است که حول محور عمودی قطع شود.

حال اگر باطری را توسط دو ذغال هادی (قرمز رنگ) به محور عمودی آرميچر متصل کنيم ، قطب های Nو S آهن ربايی در دو سر آرميچر ايجاد می شود. 

اگر آرميچر را بين آهن ربای نعلی شکل قرار دهيم، آرميچر يک نيم دور می چرخد، ارتباط + و – باباطری عوض می شود و قطب های آرميچر عوض می شود. باز طبق قانون بنيادی، قطب های همنام همديگر را دفع می کنند و آرميچر يک نيم دور ديگر ميزند.و با تکرار اين کار، آرميچر حول محور خود خواهد چرخيد. 

نمونه ديگري از اين موتورها را در تصوير زير مي بينيد. 

بسته به نوع کاربرد، موتورهای الکتريکی متنوعی ساخته می شود.

 مقدمه



یک مدتی بود که من در اینترنت به دنبال مطالبی در مورد سیم پیچی موتورهای سه فاز می گشتم اما
.متاسفانه مطلبی در این مورد پیدا نکرد م
به فکر این افتادم که آموزش سیم پیچی موتور را در سایتم راه اندازی کنم .امید است که مورد توجه شما قرار بگیرد

لطفا نظرات خود را برای من ارسال کنید. با تشکر مدیر سایت برق و الکترونیک


--------------------------------------------------------------------------------

در ابتدای بحث شرح مختصری در رابطه با ساختمان موتور سه فاز آسنکرون وآشنایی با اجزای داخلی آن می دهم

ساختمان موتورهای سه فاز آسنکرون


می توانیم موتورهای القائی را با یک ترانسفور ماتور مقایسه کنیم.اگر استاتور را سیم پیچ اولیه و روتور را سیم پیچ ثانویه در نظر بگیریم ,استاتور قدرت خود را از شبکه دریافت

می کند و روتور قدرت خود را از طریق القای الکترو مغناطیسی بد ست می آورد. بنابر این موتورهای القائی از دو قسمت تشکیل شده اند:

1-قسمت گردان یا متحرک که روتور نامیده می شود.

2-قسمت ثابت که استاتور نامیده می شود.


--------------------------------------------------------------------------------

پس از آشنایی با قسمتهای موتور سه فاز آسنکرون نوبت به آغاز مراحل سیم پیچی استاتور موتور سه فاز آسنکرون ومحاسبات لازم برای سیم پیچی می رسد.

که عبارتند از:



1-پیاده کردن موتور

2-تکمیل کردن جدول(3)

3-در آوردن سیمهای سوخته از داخل شیارهای استاتور

4-تمیز کردن هسته

5-عایق کاری

6-آماده کردن کلافهای سیم پیچی

7- سربندی یا اتصال گروه کلافها

8-اتصال سر سیمها ولیحیم کاری محل اتصالها

9-نوار بندی و یا نخ بندی

10-آز مایشهای مقدماتی موتور

11-شا لاک زدن







--------------------------------------------------------------------------------

تو ضیحات مراحل فوق :

1-پیاده کردن موتور

در این مر حله قبل از هر عمل مکانیکی که منجر به جدا شدن قسمتی از موتورمی شود باید قسمتهای جدا شونده و بدنه موتور با سمبهء نشان یا وسایل دیگر علامت گذاری کرد.

این علائم باید ثابت باشندو پاک نشوند.سپس باتوجه به شکل زیر اجزاء موتور را پیاده می کنیم.



 

2-تکمیل کردن جدول(1)

در این مرحله جدول شماره یک را تکمیل می کنیم.

تعداد دور هر کلاف-گام قطبی-تعداد مسیر های جریان در صورت دی سی بودن موتور-اندازه کلافها وقطر سیم را مشخص می کنیم.همه این اطلا عات از سیم پیچی استاتور که هنوز سیمهای سوخته در داخل شیارهای آن قرار دارد بدست می آید.و با دسترسی به این اطلاعات جدول شماره یک را تکمیل می کنیم و دیاگرام سیم بندی استاتور را در کارت شناسایی موتور رسم می نمایم. لازم به توضیح است که سربندی کلافها را دقیقا از سیم پیچی استاتور قبل ازدر آوردن سیمها در جدول کامل میکنیم.
 

جدول (1)

3-در آوردن سیمهای سوخته از داخل شیارهای استاتور

در این مرحله سیمهای سوخته را از داخل شییارهای هسته استاتور در می آوریم.
 

5-عایق کاری

این مرحله یکی از مراحل مهم سیم پیچی استاتور است.برای عایق کاری شیارها ابتدا سطح داخلی یکی از شیارها را با دقت اندازه گیری می کنیم.سپس طول شیار را اندازه می گیریم و اندازه های بدست آمده را یادداشت می کنیم. به طول شیار 6الی10میلی متر اضافه می کنیم و اندازه طول جدید و سطح داخلی شیار را بروی کاغذ پر شمان یا فیلم رادیو لوژی خام پیاده می کنیم.یک نمونه از این اندازه را می بریم وسپس مطابق شکل زیر کاغذ یا فیلم را با دستگاه لبه خم کن و یا با دست لبه های کاغذ یا فیلم را از طرفین به طور مساوی خم می کنیم.حال کاغذ یا فیلم فرم داده شده را داخل یکی از شیارها قرار می دهیم اگر عایق بدست آمده به طور کامل شیار را تحت پوش قرار دهد و لبه های آن به طور مساوی از دو طرف شیار بیرون آمده باشد.از روی همین عایق به تعداد شیارها برش و فرم می دهیم.
 

6-آماده کردن کلافهای سیم پیچی:

اندازه کلا فها را که قبلا در شناسه موتور در قسمت گام قطبی و محیط هر کلاف به دست آورده ایم بر روی قالب های متحد المرکز یا کلاف مساوی پیاده می کنیم و با توجه به دور هر کلاف و قطر سیم مربوطه و با مراجعه به اطلاعات کارت شناسایی کلاف را آماده می کنیم یک نمونه قالب کلا مساوی د ر شکل زیر مشاهده می کنید.

برای پیچیدن کلافها از دستگاهی به نام کلاف پیچ استفاده می کنند.البته برای بدست آوردن اندازه کلاف با توجه به نقشه موتور می توان اندازه کلاف را بدست آورد به این روش که ابتدا باتوجه به نقشه گام قطبی کلاف (یعنی شماره شیارهایی که کلاف در آن قرار میگیرد) را بدست می آوریم. حال یک تکه سیم برداشته واز دو شیاری که کلاف درآن قرار می گیرد عبور داده و سیم را مطابق با شیار ابتدا و انتها به بدنه استاتور فرم داده و دو سر سیم را به همدیگر گره می زنیم .بعد از گره زدن سیم را که به صورت حلقه در آمده است را از داخل دو شیار بیرون می آوریم حلقه درست شده اندازه کلاف ما می باشد . بعد از آماده کردن اندازه کالاف با استفاده از دستگاه کلاف پیچ و قالب مورد نظر اندازه کلاف ( حلقه سیم درست شده ) را روی قالب و دستگاه پیاده می کنیم و با توجه به تعداد دور و قطر سیم شروع به پیچیدن کلافها می کنیم.

 

برای مشاهده عکس کلاف پیچ اینجا کلیک کنید.

بعد از آماده کردن کلا فهای سیم پیچی و با دقت فراوان بازوهای کلافها را با رعایت گام ومطابق شکل زیر در داخل شیارها قرار می دهیم. پس از قرار دادن بازوها در داخل شیارها روی بازو ها را با کاغذ پرشمان یا فیلم رادیولوژی می پو شانیم تا سیمها در داخل شیار محکم شوند و از شیار بیرون نزنند.

 

7-اتصال سر سیمها ولیحیم کاری محل اتصالها



ارتبا ط گروه کلافها مطابق آنچه که در کارت شناسایی موتور در رسم دیاگرام سیم بندی معین شده اند سربندی می شوند در این بخش من دو نوع سربندی را آموزش می دهم که از همه مهمم تر می باشد.

1-اتصال سری گروه کلافها


این نوع اتصال در موتورهای قدرت پایین انجام می گیرد در این نوع اتصال، موتور به هنگام کار قدرت ثابتی دارد با توجه به تعداد گروه کلاف هر فاز که آنرا باG نشان خواهیم داد در اتصال سری گروه کلافها دو نوع اتصال تعریف می شود اتصال نزدیک(سر به ته و ته به سر)و اتصال دور ( سر به سر و ته به ته).

اگر تعداد گروه کلافهای هر فاز برابر نصف قطبهای موتور باشد یعنی G=P باشد نوع اتصال گروه کلافها اتصال نزدیک می باشد در این حالت سیم بندی را به ازاء زوج قطب می نامند همانطور که در شکل زیر مشاهده می کنید گروه کلافهای یک موتور چهار قطب 24 شیار را در یک فاز در یک اتصال نزدیک نشان می دهد.

 

اگر تعداد گروه کلافهای هر فاز برابر تعداد قطبهای موتور باشد ،یعنی G=2P باشد، اتصال گروه کلاف دور می باشد. در این حالت سیم بندی را به ازاء قطب می گویند . که در شکل زیر مشاهده می کنید.
 

2- اتصال موازی

این نوع اتصال در موتور های پر توان بکار می رود نمونه ای از این اتصال در شکل زیر مشاهده می کنید.
 

8- اتصال سرسیمها و لحیم کاری محل اتصالها


سر سیمهایی که به هم متصل می شوند به اندازه 2 سانتی متر لخت کنید و لاک سر سیمها را به اندازه 2 سانتی متر بر می داریم . این عمل با سوزاندن لاک به وسیله قرار دادن در محلولها ی حلال لاک یا با سمباده انجام می گیرد.سپس در هر طرف سیم وارنیش قرار میدهیم.قطر وارنیشهای اولیه کمی بیشتر از قطر سیمهای لاکی می باشد. پس از قراردادن وارنیش های اولیه ، در یکی از سیمها وارنیش دیگری تقریبا دو برابر قطر وارنیش اولیه قرار می دهیم . سپس قسمتهای لاک برداری شدهء سیمه را مطابق شکل زیر به هم ارتباط می دهیم . پس از لحیم کاری محل اتصالها، وارنیشها را روی محل اتصال قرار می دهیم تا هیچگونه اتصال بدنه با بدنه و سایر اجزاء موتور پیش نیاید.

 

9-نوار بندی یا نخ بندی

نوار بندی یا نخ بند به منظور جمع کردن و محکم کرد ن سیمها در سر کلافها ، انجام می شود. بدین طریق که از پراکندگی سیمها در سطح استا تور جلو گیری به عمل می آورد و صدایهای ناشی از ارتعاشات سیمها را ازبین می رود و سیمه یکپارچه و محکم می شوند. قبل از نوار بندی ، سیمهای سطح استاتور را فرم بدهید و با کاغذ پرشمان فازها را نسبت به هم در کله پیچک عایق می کنیم. در شکل زیر طریقه عبور نوار و استاتور نوار بندی شده را مشاهده می کنید.

 

برای سیم پیچی موتورهای سه فاز یا تک فاز باید یک سری اطلاعات فنی را درباره موتوری که در دسترس داریم بدست آوریم.این اطلاعات معمولا از روی پلاک موتور بدست می آید .(البته هر چند که می توان از راهکارهای دیگری به این مهم رسید. مثلا اگر موتوری خالی بدون سیم و نیز بدون پلاک برای ما بیاورند محاسبه نوع سیم پیچی این موتورها نیز امکان پذیر است. در این موتور ها با در نظر گرفتن و نیز یادداشت اطلا عات فیزیکی موتور مثل قطر داخلی استاتور Ds و ارتفاع یوغ Hc و طول هسته Ls ونیز محاسبه مقدار شار مغناطیسی Bmو مقدار اندکسیون یوغ Bc و لحاظ ضریب K می توان مقدا رتوان ثانویه را بدست آورد.) اما ما مبنا را بر این قرار داده ایم که موتور حال حاضر ما دارای پلاک بوده وقرار است مشخصات آنرا بدست آوریم. گزینه های روی پلاک را (مواردی که کاربردی تر هستند ) را توصیح می دهیم.

1- MARK : در این بخش نشانه یا آرم کارخانه تولید کننده البته در بالای پلاک وبا اندازه ای بزرگتر از سایر گزینه ها درج می شود. اهمیت این گزینه زمانی مهم جلوه می کند که لازم است درباره اعتبار کارخانه تولید کننده بدانیم . برخی تولید کننده ها ی الکتروموتور از اعتبار فوق العاده ای در زمینه تولید موتور های مرغوب برخوردارند . معمولا در این بخش نام کارخانه هم درج می شود.

2- TYPE : در این بخش بطور معمول موتور را از جهت کارکرد در برق AC یا برق DC معرفی می کند.هر چند که در برخی موتور ها این گزینه شامل کدها و اعدادی می شود که نماینگرمشخصات فیزیکی موتورخواهد بود.

3- FRAM : در این قسمت اعدای قید می شود که آنها توسط انجمهای ملی تولید کننده قابل شناسایی است که بیشتر شامل قالبهای اندازه 42 -46 و56 می باشد.

4- Hp : در مفابل آن عددی قید می شود که نماینگر مقدار توان خروجی موتور می باشد. این توان بر اساس اسب بخار است و هر اسب بخار هم حدود 736 وات می باشد.

5- Ph : چند فاز بودن موتور را عنوان می کند برای موتور های سه فاز عدد 3 و برای موتور های تک فاز عدد 1 قید می گردد. ( البته ناگفته نماند که می توان با راهکارهایی بسیار ساده از موتور سه فاز به جای موتور تک فاز هم استفاده نمود . )

6- RPM : مخفف ROUNT PER MINUTE ( یعنی دور در دقیقه) می باشد. این عدد مقدا رسرعت روتور را به ما می دهد. قطعا مقدار سرعت روتور از مقدار سرعت سنکرون در فضای استاتور کمتر است .البته این کاهش هم چندان زیاد نیست . من معمولا با دیدن این عدد به مقدار سرعت استاتور می رسم و براحتی تعداد قطبهای موتور را حساب می کنم .کافیست شما مقادیر سرعت سنکرون را در فرکانس برق 50 هرتز بدانید .

سرعت سنکرون اگر به مقدار 3000 دور در دقیقه باشد این موتور در فضای استاتور خود ایجاد 2قطب متفاوت N و S نموده است بنابر این اگر تعداد قطبها را با P2 نشان دهیم برای این سرعت در این موتور P2=2 خواهد بود. خوب اگر موتور به شما دادند که برروی پلاکش عدد 2850 دور بوده این سرعت روتور است که به دلیل لغزش از مقدار دور سنکرون کاهش یافته است.ار مقدار لغزش صرف نظر کرده و از رابطه Ns=60 * f/p تعداد قطبهای موتور را حساب می کنیم. در این رابطه Ns همان سرعت سنکرون است که الان مقدار آنرا داریم (3000) و f مقدار فرکانس برق شهری است که در ایران 50 هرتز است.( لازم به یاد آوری است در این رابطه علامت * نشانه ضربدر و علامت / نشانه تقسیم می باشد.) با جایگزینی اعدادی که داریم مقدارP بدست خواهد آمد.P=1 و P2 برابر با 2 خواهد شد. پس وجود RPM بر روی پلاک خیلی از مسایل بربوط به سیم پیجی را برای ما حل خواهد کرد.

7- HZ یا SYCLES : در این بخش مقدار فرکانس برق شهری که موتور بر اساس آن طراحی شده است را نشان می دهد. برای موتورهای شبکه ایران این عدد 50 است.

8- HOUSING : در این بخش به ما گفته می شود که موتور باید در محیط بسته یا رو باز کار کند .

9- Volt : از جمله مهمترین بخش در امر پلاک خوانی توجه به این گزینه می باشد . در واقع اگر کسی از اعداد روی پلاک در این بخش اطلاعاتی نداشته باشد باید با اطمینان گفت که چیزی از موتور نمی داند

معمولا در موتور های سه فاز در بخش ولت دو عدد قید می شود که به وسیله خط کسری یا ممیز از هم جدا می شوند مثل 220/380 و یا 115/230 . این اعداد بیانگر این موضوع هستند که این موتور در چه شبکه با چه ولتازی کار می کند . برق شبکه معمولا در ولتاز های 115 - 230- 440 و 660 می باشد.

از دو عددی که بر روی پلاک ارائه شده عدد کمتر همان ولتازی است که باید از شبکه به سر هر فاز از سیم پیچی موتور داده شود. اگر ولتاز شبکه از مقدار راهنمایی شده بیشتر بود الزاما این موتور باید بصورت اتصال ستاره کار کند . و اگر موضوع بر عکس بود یعنی ولتاز شبکه از عدد اول ارائه شده کمتر بود می توان موتور را هم مثلث و هم ستاره به شبکه وصل نمود. ( به خاطر داشته باشید که اتصال های ستاره و مثلث بحث های بسیار ساده و راحتی هستند که در ادامه بطور مفصل بحث خواهیم کرد.)

در شبکه برق ایران که ولتاز230/400 داریم موتوری که بر روی پلاکش اعداد 380/660 قید شده باشد این موتور برای این که بتواند توان واقعی خود را داشته باشد باید بااتصال مثلث به شبکه وصل شود و اگر بخواهیم از 1/3 قدرت آن استفاده نماییم باید از اتصال ستاره استفاده کنیم.

10- Amps : مقدار جریانی که موتور زیر باردر ولتازوجریان اسمی خواهد کشید دراین بخش قید میگردد.

11- Deg C Rise : درجه حرارت بدنه موتور است که بطور معمول بعد کارکرد زیاد نباید از 50 درجه بیشتر شود .هرچند که امروزه با بهره گیری از عایق های خوب مثل الیافهای شیشه ای - طلق و چینی و کوارتز موتور ها را در دمای کار بالا طراحی می کنند تا موتوررا با حجم کوچکتری روانه بازار نمایند.

12- IP : نوع حفاظت استاندارد شده است که از نظر بین المللی شناخته شده می باشد.

اگر مقابل IP دو تا 0 باشد (OO ) نماینگر این است که موتور در مقابل اجسام خارجی بدون حفاظ می باشد

اگر مقابل IP دو عدد 11 باشد نشان می دهد که موتور مقابل اجسام بزرگ وابزار و دست محافظت شده است .

هر چه مدار اعداد قید شده سیر صعودی به خود بگیرد دقت محافظت موتور در مقابل اجسام خارجی - آب و نیز رطوبت بیشتر می شود.مثلا موتوری که مقابل IP آن عدد 55 باشد این موتور مقابل آب و گرد و غبار محافظت خواهد

معمولا درالكتروموتورها تعداد شيارها رابا علامت z نشان مي دهند به خوبي مي دانيم كه فضايي كه كلافهاي سيم پيچي دران قرارداد را استا تور گويند.وبخش گردنده را روتور مي نامند.الكتروموتوري كه دربخش استاتور داراي 24 شيار باشد ان رابه شكل 24=zنشان مي دهند

نكته مهم:بعدي اين است كه موتورهاي3 فاز كه برق تغذيه كننده موتور از 3فاز T_R_Sمي باشد براي هر يك از فازها به صورت مساوي تعداد شيارهايي اختصاص مي يابد كه هر يك از فازها به اندازه120 درجه الكتريكي با هم فاصله دارند.

همانطور كه قبلا مشاهده كرديد بين فازهاي ورودي درموتورهاي 3 فاز120درجه الكتريكي فاصله وجود دارد براي درك موضوع توضيح زيرلازم است.درموتورهاي القايي 3 فازبين روتور استاتورهيچگونه ارتباط الكتريكي وجودندارد وانچه كه باعث گردش روتورمي شوداگربخواهيم بطور كا ملاخلاصه بگوييم بايدعرض كنم اثرشارمغنا طيسي كه توسط سيم پيچهابه كمك جريان ورودي دراستاتورايجاد مي شود.عامل گردش خواهدبود.جريان ورودي دركلافهاي استاتورايجادفضاي مغناطيسي مي كند.

تعداد قطبهاي اهنربايي كه در داخل استاتورايجاد مي شود با نوع سيم پيچي ونوع كلاف زني قابل تغيير وكنترل خواهد بود. مثلا طوري كلافها راجا بزنيم كه موتور به شكل4يا2يا6يا8 فطب (n يا s)كاركند. تعداد زوج قطبها رابا p نمايش مي دهند .

براي سيم پيچي موتورهاي سه فازيا تك فازهمان طوركه قبلا گفتم بايد يك سري اطاعا ت فني را درباره ي موتوري كه دردسترس داريم به دست اوريم . اين اطاعات معمولا از روي پلاك موتور بدست مي ايد.

البته هرچند كه مي توان ازراهكارهاي ديگري به اين مهم رسيد .مثلا اگر موتوري خالي بدون سيم ونيز ندون پلاك براي ما بياورند محاسبه نوع سيم پيچي اين موتورها نيز امكان پذير است . دراين موتورها با درنظر گرفتن نيز يادداشت اطاعات فيزيكي موتورمثل قطر داخلي استاتور DSوارتفاع يوغ Hcوطول هسته Ls ونيز محاسبه مقدار شارمغناطيسي Bmمقدار اندكسيون يوغ Bc ولحاظ ضريب k ميتوان مقدار توان ثانويه رابدست اورد.

اندازه گيري يوغ استاتورو نقش ان.

يكي از عوامل مهم در سيم پيچي موتورها اندازه گيري مقدار يوغ استاتوراست. اگراز محيط بيروني استاتور را كه به پوسته يا همان بدنه مماس شده تا ابتداي لبه قاعده شيار ها را بصورت شعاعي اندازه بزنيم اين مقدار برابر با اندازه يوغ خواهد بود يا دمان باشد كه مقدار بر اساس ميلي متر مي باشد . خوب اين مقداررا با Hs نشان مي دهيم. نمايي از يوغ دربريده اي از استاتوركه با پيكان دو سر مشخص شده رامي بينيد .

درادامه بايد اندازه قطر داخلي استاتور را نيز برداريم .اگراستاتوررا دايره فرض كنيم اندازه گيري قطران بطور عملي كاري بسيار ساده خواهد بود. اين مقدار هم براساس ميلي متر وبه شكل DS نمايش داده مي شود.

حال به اين نكته توجه كنيد كه اندازه يوغ فضايي است كه شار مغناطيسي دران جريان يافته ودرفضاي استاتور مدار مغناطيسي كامل مي شود . كمي به اين رابطه توجه كنيد.      Hc = Bm .Ds  / Bc .P

در اين رابطه Hc همان ارتفاع يوغ است كه شما اندازه زدهايد .Dهم مقدار قطر داخلي است كه اين كميت راهم پيداكرده ايد.Bm مقدار شاري است كه توسط استاتور به هنگام كار در فضاي داخلي ان ايجاد مي شود البته مقدار ماكزيمم ان بر اساس مقدارD درنموداري رسم شده است. دراين نمودار مقدار ماكزيمم شار براي قطبهاي مخطلف 2-4و6 قطب رامي دهد.Bcمقدارشارداخل يوغ است كه معمولا برابر با 5/1 درنظرمي گيرند.pتعداد جفت قطبهاي موتوراست.مثلا موتوري كه4 قطب است مقدارpبرابربا 2 خواهد شد.

نكته بسيار مهم دراين رابطه اين است كه تعداد قطبها ي موتوربا ارتفاع يوغ رابطه عكس دارد. يعني هرچه ارتفاع بزرگتر باشدp كوچكتروموتور داراي سرعت بيشتر است.

نمودار مربوط به شار مغناطيسي Bm رامي توانيد درادامه ملاحظه كنيد.

دراين نمودار منحني قرمز رنگ براي موتورهاي 2قطب يعني2= p2 منحني مشكي رنگربراي موتورهاي6قطب ومنحني آبي رنگ هم براي موتورهاي4قطب درنظرگرفته شده است.

حال شما با كميتهاي كه در دست داريد)HSمقدار ارتفاع يوغ)DS(مقدار قطر داخلي استاتور)وBC(ماكزيمم شارداخل يوغ كه حدود5/1است)ونيز مقدار شارژ واقعي يعني BM(از نمودار مربوطه)ميتوانيد تعداد قطبهاي موتور رامحاسبه نماييد.

مثال:استاتور موتوري داريم كه داراي يوغ30ميلي متري واندازه قطر110 ميلي متر مي باشد.اگر مقدارانديكسون داخل يوغ را5/1فرض كنيم تعداد قطبهاي اين موتورراطبق جدول ورابطه يوغ حساب كنيد؟

Ds=110             Hc=30                   Bc=1.5

باتوجه به داده ها به جدول داده شده نگاه مي كنيم منحني كه بيشترين شارژ رابراي اين قطر نشان مي دهد راانتخاب مي كنيم.منحني آبي رنگ بيشترين مقدار را نشان ميدهد.از روي عدد110برروي محور افقي خط عمودي رسم ميكنيم.قطعا در جايي منحني افقي راقطع خواهد كرد.ازنقطه بدست آمده عمودي به سمت محور عمودي منحني رسم مينماييم.عددي كه بدست مي ايد حدود88%مي باشد.حال طبق رابطه Hc=Bin.Ds/Bc.P    مقدارPبدست مي ايد.

p=Bm   .Ds/ Hc  .Bc          p=0.88 .110/1.5  . 30  p=2 2p=4

موتور چهارقطبي است

امامامبنارابراين قرارداده ايم كه موتورحال حاضر ماداراي پلاك بوده وقرار است مشخصات انرا بدست اوريم. گزينه هاي روي پلاك را(موارد كه كاربردي تر هستند) راتوضيح مي دهيم

بحث پلاك خواني

1-MARK:دراين بخش نشانه ياآرم كارخانه توليد كننده البته دربالاي پلاك وبااندازه اي بزرگتر ازسايرگزينه ها درج ميشود.اهميت اين گزينه زماني مهم جلوه ميكند كه لازم است درباره اعتبار كارخانه توليد كننده بدانيم.برخي توليد كننده هاي الكتروموتوراز اعتبار فوق العاده اي درزمينه توليد موتورهاي مرغوب برخوردارند.معمولا دراين بخش نام كارخانه هم درج ميشود.

2-TYPE:دراين بخش بطورمعمول موتور راازجهت كاركرددربرقAC يابرقDC معرفي ميكند.هرچند كه دربرخي موتورها اين گزينه شامل كدها واعدادي ميشود كه نمايانگر مشخصات فيزيكي موتور خواهدبود.

3-FRAM:دراين قسمت اعدادي قيد ميشود كه انها توسط انجمنهاي ملي توليد كننده قابل شناسايي است كه بيشتر شامل قالبهاي اندازه 42-46و56 ميباشد.

4-Hp:درمقابل آن عددي قيد ميشود كه نماينگرمقدار توان خروجي موتور ميباشد.اين توان براساس اسب بخار است وهراسب بخارهم حدود736وات ميباشد.

5-PH:چند فازبودن موتور راعنوان ميكند براي موتورهاي سه فاز عدد3وبراي موتورهاي تك فاز عدد1قيد ميگردد.(البته ناگفته نماند كه ميتوان باراهكارهايي بسيار ساده از موتور سه فاز به جاي تك فاز هم استفاده نمود.)

6-RPM:مخففROUNT PER MINUTE(يعني دوردردقيقه) ميباشد.اين عدد مقدار سرعت روتور رابه ما مي دهد.قطعا مقدار سرعت روتورازمقدارسرعت سنكرون درفضاي استاتور كمتراست البته اين كاهش هم چندان زياد نيست.من معمولا باديدن اين عدد به مقدارسرعت استاتورميرسم وبراحتي تعداد قطبهاي موتور راحساب ميكنم.كافيست شما مقادير سرعت سنكرون رادرفركانس برق50هرتز بدانيد.

سرعت سنگرون اگربه مقدار3000دوردردقيقه باشد اين موتوردرفضاي استاتور خود ايجاد2قطب متفاوتNوS نموده است بنابرين اگرتعداد قطبها راباP2نشان دهيم  براي اين سرعت دراين موتور2P=2خواهد بود.خوب اگرموتوربه شما دادند كه برروي پلاكش عدد2850دوربوده اين سرعت روتوراست كه به دليل لغزش از مقدار دورسنكرون كاهش يافته است.

ازمقدارلغزش صرف نظر كرده وازرابطهNs=60*f/pتعدادقطبهاي موتور راحساب مي كنيم.در اين رابطهNsهمان سرعت سنكرون است كه الان مقدارآن راداريم(3000)وfمقدارفركانس برق شهري است كه درايران50هرتز است.(لازم به يادآوري است دراين رابطه علامت* نشانه ضربدر وعلامت/نشانه تقسيم ميباشد.)باجايگزيني اعدادي كه داريم مقدارP بدست خواهد امد.P   P=12برابربا2 خواهدشد.پس وجودRPMبرروي پلاك خيلي از مسايل مربوط به سيم پيچي رابراي ما حل خواهد كرد.

7-(SYCLES ( HZ: دراين بخش مقدار فركانس برق شهري كه موتور براساس آن طراحي شده است رانشان مي دهد. براي موتورهاي شبكه ايران اين عدد50 است

8- H0USING:دراين بخش به ما گفته مي شود كه موتوربايد درمحيط بسته يا رو باز كار مي كند.

9-VOLT:ازجمله مهمترين بخش درامرپلاك خواني توجه به اين گزينه مي باشد. درواقع اگركسي ازاعداد روي پلاك دراين بخش اطلا عاتي نداشته باشد بايد با اطمينان گفت كه چيزي از موتورنمي داند

معمولا درموتورهاي سه فاز در بخش ولت دوعدد قيد مي شود كه به وسيله خط كسري يا مميزازهم جدا مي شوند مثل 380/220Vويا230/115V.اين اعداد بيانگراين موضوع هستند كه اين موتوردرچه شبكه باچه ولتاژي كارمي كند.برق شبكه معمولا درولتاژهاي 115-230-440-660مي باشد.

ازدوعددي كه برروي پلاك ارائه شده عددكمتر همان ولتاژي است كه بايد ازشبكه به سرهرفازازسيم پيچي موتور داد شود.اگرولتاژ شبكه ازمقدار راهنمايي شده بيشتر بود الزاما اين موتور بايد بصورت اتصال ستاره كار كند. واگر موضوع برعكس بود يعني ولتاژشبكه از عدد اول ارائه شده كمتر بود مي توان موتور راهم مثلث وهم ستاره به شبكه وصل نمود.

در شبكه برق ايران كه ولتاژ400/230داريم موتوري كه برروي پلاكش اعداد 380/660 قيد شده باشد اين موتوربراي اين كه بتواند توان واقعي خود را داشته باشد بايد باات اتصال مثلث به شبكه وصل شودواگر بخواهيم از3/1 قدرت ان استفاده نماييم بايد از اتصال ستاره استفاده كنيم.

10-AMPS:مقدارجرياني كه موتور زيردرولتاژوجريان اسمي خواهد كشيد دراين بخش قيد مي كردد.

  اين پمپ از نوع گريز از مركز افقي با محفظه حلزوني و يك طبقه است. محفظه پمپ با برش محوري بوده كه امكان تعويض اجزاي گردان را به راحتي مهيا مي‌سازد و روي محفظه، رينگهاي سايش قابل تعويض وجود دارد.

فلنجهاي رانش و مكش پمپ به نيمه پاييني محفظه متصل بوده كه هر دو فلنج در يك خط موازي مركز قرار دارند (پمپ خطي).
پروانه پمپ از نوع شعاعي، بسته و داراي دو ورودي سيال مي باشد. در اين نوع پروانه نيروي محوري عمدتاً وجود نخواهد داشت، پروانه به صورت استاتيكي و ديناميكي مطابق ISO1940 بالانس شده است.

محور پمپ از لحاظ نشت سيال مورد پمپاژ كاملاً آب بندي بوده و روي محور در محل آب بندها با بوش محافظ پوشش داده شده است. ياتاقانهاي پمپ در هر سمت يك عدد بلبرينگ شيار عميق بوده كه پوشش دار هستند و نياز به روانكاري مجدد در طول عمر بلبرينگ نخواهد بود.

موارد کاربرد پمپ دو مکشه

• ایستگاههای پمپاژ آبرسانی
• زهکشی- نیروگاهها- سیستم های تامین آب مصارف صنعتی
• سیستم های فاضلاب و صنایع پتروشیمی
• کابردهای آتش نشانی
• مصارف دریایی
• مصارف عمومی پالایشگاهها

مشخصات کلی پمپ دو مکشه

• قطر خروجی:80 الي 350 ميليمتر
• ظرفیت آبدهی: 90 تا 3600 متر مكعب در ساعت(تا 1000 لیتر در ثانیه)
• ارتفاع: تا200 متر
• دمای کار: تا 105 درجه سانتيگراد
• فشار تست: تا 25بار

  پمپ افقي گريز از مركز فشارقوي با پروانه‌هاي بين ياتاقاني، موتور جدا، چند طبقه با محفظه ‌هاي شعاعي (برش قائم) مي باشد. هر طبقه توسط اورينگ يا واشر كاغذي آب‌بندي مي شود.
طبقات بوسيله پيچ بست طبقات به همديگر بسته مي‌شوند. پايه‌هاي نگهدارنده پمپ به صورت يكپارچه با محفظه مكش و رانش ريخته‌گري شده‌اند. نيروهاي شعاعي و محوري وارد بر محور پمپ توسط دو عدد بلبرينگ گريس كاري شده كه در دو طرف پروانه‌ها واقع شده‌اند، تحمل مي شود.

موارد کاربرد پمپ فشار قوی

• تهيه آب شهرها
• پمپاژ آبهاي مصارف صنعتي
• كارهاي مربوط به آبرساني
• به عنوان بوستر پمپ
• مصارف آبياري باراني
• به عنوان پمپ تغذيه ديگ بخار
• پمپاژ آب كندانس شده
• پمپاژ آب گرم و سرد تأسيسات صنعتي و مصارف آتشنشاني

مشخصات کلی پمپهای فشار قوی

• قطر خروجی: 32 تا 200 ميليمتر
• ظرفیت آبدهی: 2 تا 950 متر مكعب در ساعت
• ارتفاع: تا 310 متر
• درجه حرارت سیالات: با نوار گرافيت از 10- تا 110 درجه سانتيگراد
• در آب بندی: با آب بند مكانيكي از 0/1 تا 140 درجه سانتيگراد
• فشار تست: تا 40بار

الکتروموتورهای تک فاز صنعتی خازن استارت - خازن دائم(CRS) مطابق استانداردهای IEC 34، روتور قفس سنجابی، درجه حفاظت IP54، مناسب برای کار دائم، روش تهویه IC41(با پروانه خنک کننده و پره های روتور)، کلاس حرارتیF، فرکانس کار 50HZ و ولتاژ نامی 220.

خازن استارت V خازن استارت μF خارن دائم V خازن دائم μF ممان اینرسی کیلوگرم/متر مربع گشتاور شکست به گشتاور نامی گشتاور راه اندازی به گشتاور نامی جریان راه اندازی به جریان نامی ضریب قدرت COSΦ راندمان درصد گشتاور نامی نیوتن-متر جریان نامی سرعت در بار نامی دور در دقیقه قدرت خروجی (اسب بخار) قدرت خروجی (KW) اندازه بدنه تیپ موتور 300 70 400 20 0.000718 1.5 2.2 4 0.98 70 2.5 4.6 2860 1 0.75 80 CRS 50-2A 300 50 400 18 0.000383 1.7 2.1 4 0.99 68 1.24 2.5 2850 0.5 0.37 71 CRS 71-2A 280 60 400 25 0.000463 1.55 2 4 0.98 74 1.88 3.4 2800 0.75 0.55 71 CRS 71-2B 300 35 440 18 0.000612 1.6 1.9 3.3 0.98 58 1.7 2 1405 0.33 0.25 71 CRS 71-4A 280 60 400 18 0.000744 1.5 1.9 4.2 0.99 65 2.49 2.6 1420 0.5 0.37 71 CRS 71-4B 330 125 440 40 0.000889 1.5 1.9 4.1 0.98 72 3.71 6.9 2830 1.5 1.1 80 CRS 80-2B 330 70 400 30 0.001134 1.67 1.9 4.1 0.98 65 3.74 3.65 1405 0.75 0.55 80 CRS 80-4A 330 70 400 30 0.001424 1.65 1.8 3.7 0.96 67 5.06 5.15 1415 1 0.75 80 CRS 80-4B 300 130 400 35 0.001483 1.65 2.2 4.4 0.97 77 5.1 8.9 2810 2 1.5 90L CRS 90L2A 300 200 400 45 0.001816 1.6 1.95 4.3 0.98 79 7.35 13 2860 3 2.2 90L CRS 90L2B 275 130 440 35 0.002385 1.6 2.1 4.7 0.96 74 7.4 7 1420 1.5 1.1 90L CRS 90L4A 300 4000 400 45 0.004613 2 3 6.1 0.90 76 9.88 9.6 1450 2 1.5 100L CRS100L1-4A 330 230 400 60 0.004613 1.9 1.9 4.6 0.95 78 14.59 13.5 1440 3 2.2 100L CRS100L4A 300 300 400 80 0.017553 3 2.4 6.5 0.90 79 14.26 14.3 1473 3 2.2 112M CRS112M4

                                  مشخصات ابعادی

الکتروموتورهای تک فاز صنعتی خازن دائم(CR) مطابق استانداردهای IEC 34، روتور قفس سنجابی، درجه حفاظت IP54، مناسب برای کار دائم، روش تهویه IC41(با پروانه خنک کننده و پره های روتور)، کلاس حرارتیF، فرکانس کار 50HZ و ولتاژ نامی 220.

خارن دائم V خازن دائم μF ممان اینرسی کیلوگرم/متر مربع گشتاور شکست به گشتاور نامی گشتاور راه اندازی به گشتاور نامی جریان راه اندازی به جریان نامی ضریب قدرت COSΦ راندمان درصد گشتاور نامی نیوتن-متر جریان نامی سرعت در بار نامی دور در دقیقه قدرت خروجی (اسب بخار) قدرت خروجی (KW) اندازه بدنه تیپ موتور 400 4 0.000090 1.9 0.73 3.3 0.93 59 0.3 0.75 2830 0.12 0.09 56 CR 56-2A 400 5 0.000105 2 0.45 3.5 0.90 55 0.4 1.1 2830 0.16 0.12 56 CR 56-2B 440 6 0.000148 1.6 0.89 1.7 0.99 37 0.41 0.73 1400 0.08 0.06 56 CR 56-4A 440 6 0.000172 1.65 0.86 2 0.98 41 0.63 1 1370 0.12 0.09 56 CR 56-4B 400 10 0.000149 1.9 0.50 3.1 0.98 63 0.61 1.3 2820 0.25 0.18 63 CR 63-2A 400 15 0.000184 2.1 0.59 3.2 0.96 66 0.85 1.8 2820 0.33 0.25 63 CR 63-2B 400 8 0.000222 1.7 0.61 2.02 0.92 43 0.82 1.35 1395 0.16 0.12 63 CR 63-4A 440 10 0.000279 1.5 0.5 2.1 0.98 57 1.25 1.45 1380 0.25 0.18 63 CR 63-4B 400 18 0.000383 1.7 0.35 3.2 0.99 68 1.24 2.45 2850 0.5 0.37 71 CR 71-2A 400 25 0.000463 1.6 0.46 2.9 0.98 70 1.87 3.6 2807 0.75 0.55 71 CR 71-2B 400 18 0.000612 1.66 0.66 1.95 0.96 54 1.72 2.2 1385 0.33 0.25 71 CR 71-4A 400 20 0.000744 1.53 0.46 2.3 0.98 61 2.53 2.8 1395 0.5 0.37 71 CR 71-4B 400 20 0.000718 1.5 0.36 2.9 0.98 70 2.55 4.9 2805 1 0.75 80 CR 80-2A 400 40 0.000889 1.5 0.31 3.9 0.98 72 3.71 6.9 2830 1.5 1.1 80 CR 80-2B 400 30 0.001134 1.5 0.54 2.2 0.98 65 3.83 3.9 1370 0.75 0.55 80 CR 80-4A

                              مشخصات ابعادی

 Water and Waste Water Centrifugal Pump

پمپ آب و فاضلاب:

به طور کلی تقسیم بندی پمپ سانتریفیوژ با دیدگاه های مختلفی چون متریال، محور دوران، مستغرق بودن، نوع پروانه و ... انجام می شود.

پمپ های انتقال آب و فاضلاب با توجه به نوع كاربری و اصطلاحات رایج فنی و تجاری به دستههای كلی تقسیم بندی می شوند :

- پمپ عمودی

پمپ سانتریفیوژ با محور عمودی (Vertical Multistage)

- پمپ زمینی

 پمپ سانتریفیوژ با محور افقی ( Horizontal)

- پمپ شناور

 Multistage Submersible Centrifugal Pumps

- پمپ کفکش و لجن کش

 Submersible Pump for Clean & Dirty Water

- پمپ خطی

سیرکولاتور خطی In Line Close- Coupled  (تکی و دوقلو)

:برندها و شرکتهای سازنده

 Hot Oil and Water Centrifugal Pump

     پمپ روغن داغ:

     پمپ های سانتریفیوژ روغن داغ ، عموما جهت جا به جایی (سیرکوله) روغن داغ و آب با دمای بالا به كار می روند . این پمپ ها توانایی پمپاژ روغن های سینتتیک تا دمای 350°C و سیرکوله آب تا دمای 180°C را دارا می باشند.

     کاربردها:

- صنایع نساجی:

خشک کن ها ، حرارت دادن در  پرس ها ، در ماشین های لباس شویی و اتو ها

- صنایع تولید مواد شوینده:

سیستم های صابون سازی ، خشک کردن مواد اولیه

- صنایع چوب و کاغذ:

در پرس ها برای تخته ، تخته سه لا و روکش ، ماشین آلات چسب ،‌غلتک ها ، خشک کردن سیلندرها

- صنایع فلزی:

چربی زدایی از سطوح فلزی ، در حمام های گالوانیک

- صنایع نفت و گاز پتروشیمی:

در نیروگاه‌ها،  تولید نفت ،‌ در تولید حلال ها به روش تبخیری ، مبدلهای حرارتی

- صنایع ساختمانی:

پرس آجر ، قطعات بتنی پیش ساخته ، سیستم های گرمایشی در ساختمان های بزرگ

- صنایع لاستیک و پلاستیک:

در ماشین های تزریق پلاستیک جهت گرم کردن قالب ها ، تولید فیبر

- صنایع غذایی:

اجاق های مخصوص پخت ، سیستم های تمیزکاری بطری ها ، سیستم های سرخ کردن مواد غذایی ، سیستم های خشک کردن نشاسته

- صنایع شیمیایی و دارویی:

تولید فیلم ، خنک کاری تجهیزات واحد های واکنشی پلیمریزاسیون

- صنایع ماشین سازی:

خنک کاری ماشین آلات جوشکاری

- صنایع قیرسازی:

در پیش گرمایش مخازن حاوی قیر و تار  و تولید آسفالت

     برندها و شركتهاي سازنده:

 Mono Pump

     مونو پمپ:

     پمپ حفره پیش رونده (Progressive Cavity Pump) یا پمپ اسکرو (پیچی) خارج از مرکز (Eccentric Screw Pump) یا پمپ حفره ای(Cavity Pump) ، جزء گروه پمپ های جا به جایی مثبت می باشند. همانگونه که به طور معمول در نام گذاری تجهیزات صنعتی مرسوم می باشد، این پمپ ها در صنایع مختلف با استفاده از یک علامت تجاری و یا برند خاص شناخته می شوند، به عنوان نمونه:

(Mono pump، Moyno Pump، Mohno pump)

     منو پمپ، از یک ماردون (پیچ) فلزی که در داخل یک استاتور مارپیچی (معمولاً از جنس لاستیک) تشکیل شده است. ماردون مذکور بر روی یک روتور یا شافت قرار گرفته که با چرخش روتور توسط الکتروموتور، ماردون درون استاتور به چرخش درآمده و سیال در راستای محور پمپ به جریان در می آید.

     اجزاء ساختمانی مونو پمپ :

1- روتور: روتور یا ماردون جزء اصلی و گردنده منو پمپ بوده که با چرخش آن ، سیال به جلو رانده می شود. روتور معمولاً از جنس استنلس استیل می باشد. جهت کاهش اصطکاک و گشتاور راه اندازی و سهولت چرخش، سطح روتور تا حد امکان صیقلی می شود.

2- استاتور: معمولاً از دو قسمت ، داخلی از جنس الاستومر و خارجی از جنس فولاد تشکیل شده است. الاستومر ها معمولاً از جنس لاستیک طبیعی و مصنوعی و پلاستیک ها مانند تفلون، پلی پروپلن و ... ساخته می شوند

     مزایا:

* توانایی پمپاژ مواد با غلظت بسیار بالا

* جریان یکنواخت سیال

* NPSH بسیار پایین

* حداقل سر و صدا

* سهولت مونتاژ ، دمونتاژ

* تعمیرات و نگهداری آسان

     کاربردها:

- صنایع غذایی :

شکلات، خامه، پنیر، ماست، انواع رب، انواع کنستانتره، مربا، عسل، انواع پالپ، سس، کچاپ، گلوتن، گلوکزو نشاسته، خمیر نان ، بیسکوئیت ، کیک، کشک، ژلاتین خوراکی، روغن خوراکی، پالپ میوه، قهوه، چای،‌گلوکز مایع، شربت، کنسرو

- صنایع آب و فاضلاب :

شیر آهک (Lime Milk) گل و لجن، مواد شیمیایی مانند پلی الکترولیک

- صنایع چوب و کاغذ :

خمیر کاغذ، چسب، رزین، ماسکوئیت

- صنایع آرایشی و بهداشتی :

انواع دوغابها و اسلاری ها، خمیردندان، مایع ظرفشویی، ژل، کرم، لوسیون

- صنایع نیشکر :

ملاس، شیرآهک، عصاره مالت،‌ شربت شکر

و همچنین در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی و صنایع کاشی و سرامیک، صنایع معدنی، صنایع دریایی، صنایع رنگ ساز، صنایع داروسازی، صنایع لاستیک و پلاستیک سازی

     برندها و شركتهاي سازنده:

     مواردي از كاربردهاي صنعتي مونو پمپ ها در عمل:

 Polymer Pump

 Lobe Pump

     لوب پمپ:

     لوب پمپ ها یا پمپ های گوشواره ای یا پمپ های دنده ای قلوه ای، از گروه پمپ های جا به جایی مثبت بوده و کارکردی شبیه به پمپ های دنده ای دارند. لوب ها (گوشواره ها) هیچ گونه تماسی با یکدیگر نداشته و چرخشی غیر تماسی دارند. محفظه بزرگ انتقال سیال باعث می گردد که قابلیت پمپاژ سیالات با ذرات جامد نیز فراهم شود ، لذا جامداتی مانند گیلاس ، زیتون و ... را بدون آسیب زدن به آنها انتقال می دهد.

     این نوع پمپ ها با توجه به نحوه پمپاژ کمترین تأثیر را بر روی خواص فیزیکی و مکانیکی سیال گذاشته و در نتیجه می توانند سیالات حساس به تنش برشی مانند شوینده ها ، رزین ها ، ماست و ... را به خوبي پمپاژ نمایند.

     نوع استنلس استیل 316 این پمپ ها با توجه به سطوح صاف و صیقلی آنها و مقاومت به خوردگی ، قابلیت تمیزکاری (Clean in Place or CIP) و استریل کردن (Strelize in Place or SIP) در محل و کارکرد طولانی ، کاربرد بسیار وسیعی در صنایع غذایی ، دارویی و به طور کلی صنایع بهداشتی ، هایژنیک (Hygienic) دارند.

     این نوع پمپ ها دارای خاصیت خودمکش (‌Self Priming) بوده و همچنین می توانند در زمان طولانی به صورت خشک (در صورت خنک کردن سیل ها) کار کنند.

     دبی سیال خروجی از پمپ تقریباً از فشار مستقل بوده و در نتیجه جریان خروجی آن ثابت و پیوسته می باشد.

     کاربردها:

- لوب پمپ پلیمرها

- لوب پمپ صنایع کاغذسازی

- لوب پمپ صابون ها و Surfactants

- لوب پمپ رنگ و چسب ها

- لوب پمپ لاستیک

- لوب پمپ مواد غذایی  (خمیر ، لوبیا ، زردآلو ، چغندر ، پنیر ، گیلاس ، کشک ، ترشیجات ، پالپ میوه ، ژلاتین ، مربا ، مالت ، رب ها و سس ها ، پوره ، میگو ، سوپ ، توت فرنگی ، ژله ، ماست ، توت فرنگی ، خردل ، مارگارین ، اسانس ، پنیر خامه ای)

- لوب پمپ دارویی ، لوب پمپ آرایشی و بهداشتی   (الكل، کرم های مرطوب کننده آرایشی ، ملاس ، لاک ، عطر ، پلاسما ، صابون ، حلالها ، خمیر دندان ، سرکه ، نشاسته ، واکس ها ، انواع ژل ها ، کرم های آرایشی ، لوسیون ها و پماد ها ، خمیردندان ، خورش ، پلاسما،لاک ، پماد ، کرم دست

     برندها و شركتهاي سازنده:

لوب پمپ Bran Luebe

لوب پمپ Allweiler

لوب پمپ Inoxpa

لوب پمپ JEC

     مواردي از كاربردهاي صنعتي لوب پمپ ها در عمل:

 Gear Pump

     پمپ دنده ای:

     این نوع پمپ از گروه پمپ جابه جایی مثبت بوده  که در هر بار چرخش چرخدنده ها، مقدار ثابتی از سیال را  جابه جا می کنند.

     پمپ دنده ای در دو نوع دنده خارجی و دنده داخلی  ساخته می شوند.

     * پمپ دنده داخلی (ماه و ستاره) Internal Gear Pump

مزایا:

فقط دارای دو عضو گردنده می باشد.

جریانی یکنواخت و بدون پالس

خودمکش

امکان کارکرد خشک (در یک زمان کوتاه)

امکان چرخش در  دو جهت (پرکردن و تخلیه یک مخزن)

تعمیر و نگهداری آسان

بسیار مناسب جهت سیالات با ویسکوزیته بالا

NPSH بسیار پایین

محدودیت ها:

سرعت های کارکرد پایین و متوسط

فشارهای پائین و متوسط

موارد استفاده:

     اين پمپ در عین حال که جهت پمپاژ سیالات رقیق مانند حلال ها، روغن ها و... مناسب می باشد، سیالات غلیظی چون آسفالت، شکلات و چسب را نیز به خوبی پمپاژ می کند.

انواع روغن ها و روغن داغ، روان کارهای صنعتی، سوخت (گاز مایع، بنزین، گازوئیل، مازوت، نفت سیاه و ...)

انواع رزین ها و مواد پلیمری (Resins & Polymers)

الکل و انواع حلال ها (Alcohols & Solvents)

آسفالت (Asphalt) ، قیر (Bitumen) ، تار (نوعي قير ، Tar)

فوم پلی يورتان (ایزوسیانات و پلیول)  (Polyurethane foam Isocyanate   and   Polyol)

مواد غذایی مانند شکلات، کره بادام زمینی، رنگ ، جوهر، رنگ دانه ها

گلیکول  (Glycol)

صابون ها ( Soaps)

متریال :

بدنه و چرخدنده  : چدن ، برنز ، استنلس استیل ، پلیمری(تفلونی) ، فولاد آلیاژی

بوش  : کربن گرافیت ، برنز، سیلیکون کارباید ، کارباید تنگستن ، سرامیک

شافت : فولاد آلیاژی ، استنلس استیل

     * پمپ دنده خارجی External Gear     

     پمپ های دنده خارجی غالباً جهت پمپاژ روغن در سیستم های انتقال قدرت ، سیستم های هیدرولیک و ماشین های ابزار و ... کاربرد وسیع دارد.

     سایزهای  کوچک آنها معمولاً در 1450  و یا  3000 دور کار کرده و سایزهای بزرگتر 650 دور در دقیقه.

     از آنجا که در پمپ های دنده خارجی مقدار دبی با توجه به دور و ساختمان داخلی قابل کنترل می باشد لذا جهت پمپاژ مقدار دقیقی از سیالات گوناگون (بعنوان دوزینگ پمپ) مانند انواع سوخت ها، پلیمرها، افزودنی های شیمیایی، اسید ها و بازها مورد استفاده قرار می گیرند.

مزایا :

سرعت بالا (rpm  بالا)

فشار  بالا

کارکرد آرام و بی سر و صدا

ارزان قیمت

حساسیت کم نسبت به گرد و غبار

محدودیت ها :

در نوع (بوش داخل سیال) یاتاقانها درون سیال قرار دارند.

ذرات جامد و ساینده نباید درون سیال وجود داشته باشد که باعث خوردگی چرخدنده ها خواهد شد.

موارد استفاده :

انواع روغن های هیدرولیک و روانکارهای صنعتی

افزودنی هاي شیمیایی

سیستم های هیدرولیک

اسید ها و بازها

متریال :

1- بدنه  و چرخدنده : چدن ، استنلس استیل ، چدن ، پلیمری(تفلونی) ، برنزی

2- شافت : استیل ،‌ آلومینیوم ، فولاد آلیاژی ، سرامیکی

3- بوش : کربنی ، برنزی ، استیل سیلیکون كاربايد

4- آبندی : پکینگی ، مکانیکال سیل ، مگنتی

پمپ دو جداره (ژاکت دار):

جهت پمپاژ سيالات در صنایع غذایی ، با دمای بالا

کرم ها ، شکلات ، خمیر ، گلوکز ، مارمالاد و غیره

متريال :

- چدن خاکستری GG25

- چدن داكتيل GGG50

- استنلس استیل  S.S316

- فولادهای سمانته SC

- برنز

انواع آبندی :

- مکانیکال سیل

- مکانیکال سیل دوبل

- کارتریج مکانیکال سیل

- کاسه نمد

- نخ گرافیتی

یاتاقان بندی :

- تفلونی

- برنزی

- کربن گرافیت

سیستم انتقال قدرت :

- کوپله مستقیم

- کوپله با پولی و تسمه

-كوپله با گيربكس

- کوپله با هیدروموتور

انواع پمپ دنده ای با برندهای زیر قابل ارائه می باشند :

پمپ دنده اي KRACHT

پمپ دنده اي SIGMA

پمپ دنده اي STEIMEL

پمپ دنده اي PARKER

پمپ دنده اي ROTOS

پمپ دنده اي ALBIN

پمپ دنده اي VIKING

پمپ دنده اي MAS

پمپ دنده اي ساخت ایران

پمپ دنده اي تهران تولید

پمپ دنده اي ایران تولید

 Plunger  Pump  or  Piston  Pump

     پمپ پیستونی:

     پمپ های پیستونی يا پلانجري فشار قوي از گروه پمپهای جابه جایی مثبت بوده ، که با رفت و برگشت پیستون درون سیلندر عمل پمپاژ را انجام میدهد.

     به طور کلی از این پمپها در مواردی که به فشار خروجی بالا (از 100 تا 1000 بار) نیاز می باشد ، استفاده می گردد.

     متریال:

     به طور عمده پمپهای پیستونی فشار قوی در دو نوع، استنلس استیل و برنزی ساخته می شوند.

     نوع S.S 316 آنها جهت آب شور مصرف عمده داشته ولی از نظر قیمتی گرانتر می باشند .

     دسته بندی:

     دسته بندی مرسوم در بازار پمپ های پیستونی

1-کارواش : خانگی(از 70 تا 170 بار) - صنعتی(200بار) - کارواش آب گرم و آب سرد - کارواش الکتریکی ، بنزینی و دیزلی

2-مه پاش

3-سم پاش  : 40 بار به طور معمول ،پشت تراکتوری 80 بار

     متعلقات جانبی  (Accessories):

گان و لانس   (Gun&Lance) 

فیلتر   (Filter)   

شير فشار شکن   (Pressure  Regulator)

آکومولاتور   (دمپر Pulsation  Damper)

گیج فشار سنج   (Pressure Gage)

     کاربردها :

پمپ پیستونی صنایع نفت و گاز و پتروشیمی

پمپ پیستونی صنایع خودرو سازی و پمپ پیستونی کارواش

پمپ پیستونی دستگاه های آب شیر کن

پمپ پیستونی صنایع فولاد

پمپ پیستونی زنگ زدایی ، پمپ پیستونی رسوب زدایی ، پمپ پیستونی رنگ زدایی و پمپ پیستونی چربی زدایی

پمپ پیستونی دستگاه های واترجت ، پمپ پیستونی هیدرو بلاست و پمپ پیستونی هیدرو سند بلاست

پمپ پیستونی تست های هیدرو استاتیک ، پمپ پیستونی تست لوله

پمپ پیستونی لوله سازی (تست لوله ها)

پمپ پیستونی سنگ و سرامیک ، پمپ پیستونی برش سنگ

پمپ پیستونی شستشوی دستگاه ها و تجهیزات صنعتی(نظیر شستشوی مبدلهای حرارتی)

پمپ پیستونی صنایع کاغذ سازی

پمپ پیستونی صنایع غذایی

پمپ پیستونی صنایع کشتی سازی

پمپ پیستونی سیستمهای بازیافت ، جنتکس

     برندهای و شرکت های سازنده :

پمپ پیستونی Bertolini   (پمپ پیستونی برتولینی )                         

پمپ پیستونی  Pratissoli   (پمپ پیستونی پراتیسولی)

پمپ پیستونی Interpump   (پمپ پیستونی اینتر پمپ)

پمپ پیستونی Hammelmann   (پمپ پیستونی هاملمان)

پمپ پیستونی Cat Pump

 Peristaltic Pump   or   Roller Pump

     پمپ پریستالتیک:

     پمپ پریستالتیک یا پمپ غلتکی از گروه پمپ جا به جایی مثبت می باشد. این پمپ ها دارای یک لوله قابل انعطاف (تیوپ) بوده که سیال در درون آن توسط چند غلطک به جریان در می آید.

     پمپ پرستالتیک بزرگ و با فشار بالا، جهت پمپاژ سیالات با ذرات ساینده را اصطلاحاً  Peristaltic Hose Pump (پمپ شلنگی) می نامند. این نوع پمپ ها توانایی تأمین دبی تا 50 m³/h و فشار 16 bar را دارا می باشند.

     کاربرد :

در مواردی که نیاز به پمپاژ مایعات تمیز و استریل بوده مانند صنایع پزشکی و دارویی استفاده گسترده دارد.

پمپ پرستالتیک در پمپاژ سیالاتی که دارای مواد ساینده بوده و یا داراي ویسکوزیته بالامي باشند ، به دلیل اینکه سیال هیچ تماس با اجزاء فلزی پیدا نمی کند ، گزينه  مناسبي خواهند بود .

     برخی از موارد كاربردي:

دستگاه های دیالیز

پمپ بای پس قلب

پمپ تزریق

آکواریوم ها (جهت تزریق مواد)

صنایع کشاورزی

صنایع غذایی

صنایع شیمیایی

صنایع ساختمانی (پمپاژ سیمان)

صنایع رنگ سازی

صنایع کاغذسازی (پمپاژ پالپ کاغذ)

صنایع پزشکی (بعنوان مثال تزریق فراورده های خونی)

صنایع داروسازی (بعنوان مثال تزریق ویتامین A و D)

آزمایشگاه ها

صنایع آب و فاضلاب

صنایع نظامی

     متریال:

تیوپ (Flexible tube):

از مواد پلیمری الاستومری قابل انعطاف مانند EPDM، پلی پروپیلن (PP) ، PVC، پلی اورتان (Polyurethane)، نئوپرن (Neoprene)، سیلیکون(Silicon)

تیوپ انتخابی در عین حال که باید مقاومت شیمیایی لازم را در برابر سیال پمپ شونده داشته باشد، می بایست مقاومت در برابر خستگی (خاصیت الاستیسته کافی) را نیز در سیکل های کاری داشته باشد.

     مزایا :

در پمپ پريستالتيك به دلیل اینکه فقط بخش داخلی تیوپ با سیال در تماس می باشد لذا برای انتقال سیالات :

سيالات خورنده - سيالاتي با ذرات ساینده – سیالاتی که به تنش برش حساس بوده - سیالاتی که نیاز به شرایط استریل دارند، ،مناسب می باشند .

تعمیرات نگهداری آسان
فاقد قطعات سیل  و آب بندی

     معایب :

جریان غیر یکنواخت و پالس

مستهلك شدن  تیوپ الاستومری

     انواع پمپ پریستالتیک :

پمپ تیوپی (Tube Pump)

پمپ خارج از مرکز 360 درجه ای (360 Degree Eccentric)

پمپ شلنگی (Hose Pump)

     برندها:

پمپ پريستالتيك Etatron

پمپ پريستالتيك Longer

پمپ پريستالتيك WATSON-MARLOW

پمپ پريستالتيك THOMAS

 Barell Pump  or  Drum Pump  or  Fill Pump  or  Container Pump

     پمپ بشکه کش یا پمپ بشکه ای یا پمپ تخلیه بشکه:

     پمپ بشکه کش یا درام پمپ، از خانواده پمپ های سانتریفیوژ بوده که به راحتی قابل حمل و نقل می باشند. این پمپ ها جهت تخلیه انواع سیالات از قبیل انواع اسیدها، بازها، حلال ها، مواد نفتی و سیالات قابل اشتعال غالباً از بشکه ها و درام ها مورد استفاده قرار می گیرند.

     راه انداز:

پمپ تخلیه بشکه با راه اندازهای پنوماتیک (بادی)، الکتریکی (سه فاز و تکفاز) ساخته می شوند.

      متریال :

با توجه به نوع سيال پمپ بشکه ای با متریالهای تفلونی (PTFE) ، پلی پروپيلن (PP) ، کانیار (PVDF) ، استنلس استیل (S.S 316) ، HASTELLOY قابل ارائه می باشند.

     مزایا :

1- قابلیت حمل و نقل آسان

2- تنوع در راه اندازها :  سه فاز، تکفاز، بادی (در مکانهایی که خطر آتش سوزی وجود دارد و یا جهت سیالات قابل اشتعال)

3- کاربری ، تعمیرات و نگهداری آسان

4- قیمت مناسب

5- مناسب جهت استفاده در محیط هايی با رطوبت بالا

6- مناسب برای مایعات خورنده

     پمپ دیافراگمی پنوماتیک بشکه کش: 

این پمپ ها با هوای فشرده کار کرده و با توانایی مکش بالا، جهت پمپاژ انواع سیالات مورد استفاده قرار می گیرند.

کاربردها:

جهت تخلیه سیالاتی که قابلیت اشتعال دارند.

انواع  الکلها

روغن های خوراکی و صنعتی

 گازهای مایع

 اسیدها و بازها

آبمیوه ، شیر، سيالات خوراكي

مواد شوینده

مزایا:

از آنجا که این پمپ ها با هوای فشرده کار می کنند در مواردی که سیال و یا محیط قابلیت اشتعال و یا انفجار دارد بسیار مناسب و پرکار برد می باشند.

فشار و هد تولید شده توسط پمپ تا 60 متر نیز می رسد.

توانایی پمپاژ سیالات سنگین با ویسکوزیته بالا مانند انواع روغن ها و ....

قدرت مکش بالا و توانایی مکش از بشکه ها و مخازن با ابعاد گوناگون

موارد کاربرد :

پمپاژ روغن ها؛ پمپاژ روغن دنده، پمپاژ روغن هیدرولیک، پمپاژ روغن های ماشین ابزار، پمپاژ گازوئیل، پمپاژ نفت

پمپاژ مواد خورنده ، پمپاژ اسیدها ،  پمپاژ بازها ، پمپاژ در حمام های اچینگ Etching baths

پمپاژ حلال ها، ‌پمپاژ تینر، پمپاژ آب ژاول و پمپاژ پاک کننده ها

پمپاژ رنگ ها

پمپاژ مواد غذایی و پمپاژ دارویی، پمپاژ اسانس ها

پمپاژ رزین های اپوکسي و پمپاژ پلی استر، پمپاژ چسب ها، پمپاژ لاتکس، پمپاژ گلوکز

برندها و شرکت های سازنده :

پمپ تخلیه بشکه ROTOMAC

پمپ تخلیه بشکه TOSAN (پمپ تخلیه بشکه توسن)

پمپ تخلیه بشکه LUTZ (پمپ تخلیه بشکه لوتز)

پمپ تخلیه بشکه KOSHIN (پمپ تخلیه بشکه كوشين)

پمپ تخلیه بشکه DEBEM

لیست قیمت پمپ تخلیه بشکه

کاتلوگ پمپ بشکه کش

    Dosing Pumps or Metering Pump

 Vertical Multistage Pump

     از گروه پمپ های سانتریفیوژ بوده که جهت کاربردهای متنوع صنعتی و کشاورزی به کار می رود.

- کاربردها :

1. افزایش فشار آب در بخش های صنعتی ، کشاورزی و ساختمانی

2. انتقال آب سرد و گرم برای سیستم های حرارتی و تهویه مطبوع

3. تغذیه دیگهای بخار

4. دستگاه های تصفیه آب RO  و آب شیرین کن

5. بوستر پمپ های آبرسانی و آتش نشانی

6. فواره ها

 Borehole Centrifage Pump

     الکتروپمپ های شناور، از گروه پمپ های سانتریفیوژ طبقاتی مستغرق بوده که جهت استخراج آب تمیز از چاه و افزایش فشار برای کاربردهای زراعی و صنعتی و .... استفاده می گردد .

- کاربردها :

1. سیستم های آبرسانی

2. سیستم های آبیاری

3. افزایش فشار

4. اطفاء حریق و آتش نشانی

 Sewage Pump

     لجن کش ها از گروه الکتروپمپ های مستغرق سانتریفیوژ بوده و به منظور انتقال فاضلاب خانگی و صنعتی ، پمپاژ سیالات همراه با ذرات جامد و معلق استفاده مي شود.

- کاربردها :

1. کاربرد در ایستگاه های پمپاژ فاضلاب های صنعتی و خانگی

2. صنایع کشاورزی(آبیاری ، زهکش)

3. صنایع ساختمانی

4. نیروگاه ها

5. صنایع چوب و کاغذ

6. صنایع چرم سازی

7. مزارع پرورش ماهی و میگو

8. کشتارگاه ها

9. هتل ها و رستورانها

- پروانه :

     با توجه به نوع سیال مورد پمپاژ ، پروانه ی لجن کش ها دارای شکل و ساختار متفاوتی بوده که در زیر به چند نمونه اشاره می گردد.

1. پروانه تک پره Impeller Single Vane

 جهت فاضلاب همراه با مواد جامد

2. پروانه نوع باز Free Flow Impeller

 جهت پمپاژ فاضلاب خام و مایعات مخلوط با گاز و مواد جامد الیاف دار

3. پروانه چند پره Impeller Multi Vane

 جهت پمپاژ فاضلاب دارای ذرات جامد و عاری از گاز

 Drainage Pump

     کفکش ها از گروه الکترو پمپ های مستغرق سانتریفیوژ بوده و مناسب جهت پمپاژ آب صاف ، مصارف خانگی ، فواره ها، انتقال آب از مخازن و استخرها ، تخلیه پساب های فاضلاب(با غلظت کم) ، آبیاری ، انتقال سیالات مختلف در صنایع غذایی و دارویی ، تخلیه پس آّبهای باران و ... می باشند.

     کفکش ها با توجه به نوع کاربرد و سيال مورد پمپاژ از مواد مختلفی نظیر استنلس استیل ، چدن ، مواد پلیمری و ....ساخته می شوند.

     کفکش های موجود در بازار به دو نوع آب از بغل و آب از رو تقسیم بندی می شوند.